Schimmelvorming en condensatie, nieuwe bedreiging bij gekoelde opslag

Een gesloten koelketen van kweker tot consument wordt algemeen beschouwd als een voorwaarde voor het behoud van kwaliteit. Steeds meer maatregelen worden getroffen om de leverantie van verse producten van kweker tot supermarkt zonder onderbreking van het klimaat plaats te laten vinden.

Er komen echter situaties voor, waarbij de koelketen wordt verstoord

Tijdens het verladen op zee- en luchthavens.
In koelcellen, waar de deuren steeds vaker de hele dag open staan ten behoeve van een efficiënt logistiek proces
In de supermarkten waar de versproducten soms onbeschermd wachten op de klanten.

Schimmelvorming is vaak een aanwijzing dat er iets mis is gegaan in de keten. Naast de onderbrekingen in de koelketen, met condensvorming tot gevolg, kan dat de te hoge relatieve luchtvochtigheid zijn tijdens het transport en de opslag. Initiële besmetting met sporen en hygiëne spelen uiteraard ook een rol.

In deze notitie worden oorzaken genoemd van het ontstaan van schimmelvorming en hoe hiertegen opgetreden kan worden.

Condensvorming tijdens onderbrekingen gekoelde keten.
Ondanks alle moeite die wordt genomen om een kwalitatief goed product in de markt te zetten, komt het voor dat op momenten gekoelde lading in de buitenlucht staat te wachten op verlading. De kwaliteit van de buitenlucht is niet altijd zuiver en de combinatie van besmetting en condensvorming vormt een start voor schimmelvorming. Helaas zijn de gevolgen pas enige tijd later zichtbaar.

Onderstaande foto’s geven achtereenvolgens:

een goed voorbeeld, waarbij condensvorming zo veel mogelijk wordt voorkomen.
een slecht voorbeeld waarbij de gekoelde producten staan te wachten op verlading.
een goed geleid overladingsproces voor een Reefer, maar waarbij de koelketen wel wordt onderbroken.

De invloed van het Nederlandse bedrijfsleven op de hier getoonde processen is zeer beperkt, maar het is toch goed om te weten dat hier een oorzaak van, later zichtbare, schimmelvorming kan liggen ligt. Adviesburo Verhoef onderzoekt momenteel de haalbaarheid van een Good Practice Guidance voor alle onderdelen in de gekoelde AGF-keten. Deze GPG zou aan verladers kunnen worden voorgelegd voor invoering. Een deel van de problemen door schimmelvorming zou hiermee bestreden kunnen worden.

Vochtbeheersing traditioneel uitgevoerde koelcellen ter bestrijding van schimmelvorming
De koelcel op de bijgaande foto is een veel voorkomende uitvoering. In de cel zijn stellingen aangebracht voor de stapeling van de pallets. In het midden van de cel hangen, tegen het plafond, een aantal luchtkoelers. De koelers blazen zijdelings uit. De uitvoering is representatief voor doorsnee groothandelsbedrijven.

Koelinstallaties onttrekken warmte uit de koelcel, maar dat gaat altijd gepaard met het onttrekken van vocht. Een hoge relatieve luchtvochtigheid is medebepalend voor het ontstaan van schimmelvorming. In de koelcellen ontbreken echter veelal de mogelijkheden om de luchtvochtigheid te beheersen. Vooral in de herfst, winter en lente hoeft de koelinstallatie niet veel te koelen en wordt er daardoor nauwelijks vocht onttrokken, met een hoge luchtvochtigheid als gevolg. Door middel van het inbrengen van warmte kan de koeling worden gedwongen om in actie te komen en daarmee wordt tevens de vochtigheid in de koelcel teruggebracht. Een aantal groothandelsbedrijven heeft inmiddels een dergelijke voorziening aangeschaft. Er zijn diverse uitvoeringsvormen, waarvoor Adviesburo Verhoef adviezen heeft opgesteld. Eenmaal aanwezige schimmel wordt met dit soort voorzieningen niet aangepakt; slechts het ontstaan en de groeisnelheid worden geremd. Bijkomend voordeel van de vochtbeheersing is het bestrijden van verweking van het karton, waardoor het scheefzakken van dozenstapels eveneens wordt geremd.

Open deuren bij koelcellen
Om logistieke redenen staan de deuren van koelcellen steeds vaker open. Daardoor treedt er warme lucht de koelcel binnen en ontstaat er condensatie op het gekoelde product. Dat kan dan weer aanleiding geven tot schimmelgroei, aangezien de leefomstandigheden voor de schimmel aantrekkelijk zijn. Om toch enige scheiding tussen koelcel en buitenlucht te bereiken worden steeds vaker luchtgordijnen toegepast. Uit diverse metingen op locaties is door Adviesburo Verhoef geconstateerd dat luchtgordijnen de verliezen ten opzichte van een open deur met 80% terugdringen, maar er blijft een toevoer van vocht naar het product over, zodat aanvullende maatregelen gewenst zijn.

Schimmelbestrijding door toepassing Ozon
Ozon is een instabiel gas, waarvan het bekend is dat deze microscopisch kleine deeltjes verbrandt. Ozon heeft een specifieke geur, welke ook op treedt tijdens onweersbuien. Gebleken is dat Ozon ook de sporen van schimmels vernietigt en zo de verspreiding van schimmels voorkomt. De onderstaande foto geeft het resultaat weer van een experiment, uitgevoerd door Agrozone. Er zijn echter meer bedrijven die vergelijkbare oplossingen aanbieden.

Verschil zonder en met ozon

Agrozone heeft enige tijd geleden hierover gepubliceerd in AGF nieuws

Aan de toepassing van Ozon zijn wel regels verbonden, om de veiligheid van mensen te waarborgen. Ozon bestrijdt ook ethyleen.

Maatregelen in het algemeen ter bestrijding van schimmelvorming.
De hier omschreven oorzaken en middelen ter voorkoming van schimmelvorming hangen samen met het totaal pakket aan maatregelen en de specifieke locale condities. Drogere lucht en Ozon alleen zijn niet genoeg. Indien een cel eenmaal te maken heeft gehad met schimmels, dan ontstaat er steeds opnieuw een besmetting.
Regelmatig reinigen van de koelcel is noodzakelijk, samen met diverse maatregelen ter verbetering van hygiëne, ventilatie, afvalbeheer, etc.

Adviesburo Verhoef heeft ervaring opgebouwd en kan de passende maatregelen adviseren.

Adviesburo Verhoef
Vlijtseweg 47
7317 AD Apeldoorn
Tel: +31 (0) 555 222 477
Fax: +31 (0) 555 211 549
Mob: +31 (0) 653 439 134
[email protected]
www.verhoef.net