Bramen zijn alternatieve bessensoort in Spanje

Eind augustus werd in de Spaanse provincie Zamora een punt gezet achter een zeer slecht bramenseizoen. "Een rijpe braam moet geplukt worden, want een bes die nat wordt door de regen, is niet meer bruikbaar. De hevige regens en de stormwinden in de maand juli hebben de bramen schade toegebracht, want het trellissysteem waarop ze worden geteeld is niet overdekt", legt Nuria Álvarez van het Spaanse Agroberry uit.

Het vorige seizoen was goed en momenteel komt de productie van de bramenplanten die in 2015 geplant werden op kruissnelheid, omdat het gewas drie jaren nodig heeft voordat het zijn capaciteit volledig benut.

1 plant: 2 liter water in 3 maanden
Als dochter van een boerenfamilie ging Nuria naar het buitenland met het idee niet terug te keren naar haar dorp. Maar naarmate de tijd verstreek, ontstond er een project dat stilaan vorm kreeg. Haar kennis groeide steeds aan door regelmatige contacten met zachtfruitspecialisten, zoals Juan Carlos García van SERIDA (Regionale Dienst voor Onderzoek en Ontwikkeling in de Agrifoodsector), een nationale eminentie op het gebied van de bessenteelt en wereldwijd een pionier op het gebied van het enten van blauwe bessen.

Ook haar vaders ruime kennis van de landbouwsector was voor haar een drijfveer om terug te keren naar haar land, maar vooral met het idee om innovaties door te voeren in de teelt van bramen. "Gewassen die geen irrigatie nodig hebben zoals tarwe en gerst waren voor mij geen opties. En aangezien de bramen uit de Spaanse provincie Huelva vlot hun weg vinden naar het buitenland en hier in Zamora het seizoen pas begint wanneer ze in Huelva hun kassen sluiten, leek dit me de beste optie."

"Bramen hebben water nodig en het aanvragen van vergunningen om een waterput te boren in een gebied dat hoofdzakelijk gewassen teelt die geen irrigatie nodig hebben ging niet van een leien dakje. Maar ik kreeg het voor elkaar en een plant heeft slechts twee liter druppelirrigatie nodig voor de hele rijpingscyclus, dat drie maanden duurt."

Bramen, een alternatief voor de andere bessensoorten
De bramen uit de teelt hebben een intens donker kleur en glanzen, zijn zoet van smaak, zacht, hebben niet de pitjes van de wilde bramen en zijn ook veel groter.

"De andere bessensoorten zijn nog zeer populair, maar hebben hun piek al bereikt: de aardbei heeft zijn marktaandeel al ingenomen, de framboos ook en de hausse van de blauwe bessen lijkt over z’n top heen," zegt Nuria Álvarez. "Maar dan bleef er nog de braam over, die uit Mexico en Chili wordt geïmporteerd en ook de moerbei, waarvan de consumptie helemaal niet hoog is maar toch licht stijgend. Kortom: een nichemarkt."

"Zoals bij veel landbouwproducten, is het moeilijk om tijdelijke arbeidskrachten te vinden en de arbeid vereist ook een minimum aan kennis", legt Nuria Álvarez uit. De braam is nogal groot en lijkt soms rijp te zijn, ook al is dat niet altijd zo. "De kleur is eigenlijk geen aanwijzing voor de rijpheid van het fruit en kan leiden tot fouten tijdens het plukken. Bramen worden met de hand geplukt en dat moet elke dag gebeuren. Een braam kan zelfs de volle rijpheid bereiken in een kwestie van uren," gaat Nuria verder.

“Overleven op het platteland is niet voor iedereen weggelegd”
Een andere rem voor kleine Spaanse telers is dat een heus tuinbouwbedrijf runnen best wat voeten in de aarde heeft. “In tegenstelling tot wat men graag beweert, stoppen vele bedrijven omdat de generatiewissel niet plaatsvindt en als de jonge generatie het teeltbedrijf overneemt, gaat dat niet altijd zonder slag of stoot. Het ergste is de bureaucratie. Overleven op het platteland is onder de huidige omstandigheden niet voor iedereen weggelegd. Vaak rooit alleen de zoon van de landbouwer het omdat hij weet en gezien heeft hoe hard het leven op de buiten is," zegt Nuria Álvarez.

"Een ander punt is dat de vereiste om onder contractteelt constante volumes te leveren aan de supermarktketens niet haalbaar is in dit type teelt. Daarom is het belangrijk om te focussen op de Spaanse markt, liefst in de buurt, en te diversifiëren qua producten om geen fruit te verliezen. Hiervoor heeft Agroberry een ambachtelijke lijn ontwikkeld met likeuren, jam, chocolaatjes, honing, enz."

"De belasting zou voor de vervuiler moeten zijn en niet voor de biologische teler"
De teelt van bramen en moerbeien past de biologische principes toe die in de zachtfruitsector niet heel gangbaar zijn omdat de productie daar dikwijls hydroponisch van aard is en bedekt. De moerbeien van Agroberry zijn 100% biologisch, maar het behalen van de certificering is erg duur en komt voor ons nog wat te vroeg. "We zullen de certificatie aanvragen wanneer al onze planten 100% biologisch zijn."

"De certificering is een grote hap uit het budget van een kleine teler. En de meesten onder ons hebben kleinschalige plantages. Maar de echte vervuilers, die betalen niet. Het zijn niet de biologische telers die het geld zouden moeten ophoesten, maar de vervuilers. Er zouden belastingen moeten worden opgelegd aan de bedrijven in de buurt van biologische landbouwbedrijven of aan de fabrikanten van de fytosanitaire producten".

"De middelen zijn beperkt en als we voortgaan op de ingeslagen weg, zal het water binnenkort zelfs niet meer drinkbaar zijn. De overheid zou zijn ogen moeten openen voor de realiteit en de vervuiler moeten dwingen te betalen, niet degene die voor het milieu zorgt", zegt de bedrijfsleidster van Agroberry.

"Samenwerking met andere telers is van vitaal belang voor de sector"
In december zal Agroberry deelnemen aan de conferentie voor plattelandsontwikkeling “Post 2020: Local Action in a Changing World”, die zal plaatsvinden in Brussel op 3 en 4 december aanstaande en die georganiseerd wordt door de Europese Unie. "We moeten onze kennis delen om sterker te kunnen staan. Samenwerking is van vitaal belang om de duurzame landbouw te bevorderen."

Agroberry begon in 2015 met 400 planten en inmiddels heeft het bedrijf al 1.800 planten. In 2018 groeide de omzet met 15%, maar de grote groei wordt verwacht eens de resterende voorziene 4.500 braamstruiken geplant zijn.

Agroberry heeft reeds volgende prijzen gewonnen:

2016 Prijs voor de Jonge Innovatieve Teler