Tholen – Het is waarschijnlijk niemand ontgaan dat het vandaag Black Friday is: een uit Amerika overgewaaid verkoopfestijn waar de ene winkel nog meer korting biedt dan de andere. De allerlaagste prijzen zijn vandaag te vinden in Amsterdam, in de Goedkoopste Winkel van Nederland, waar consumenten voor één dag spotgoedkope bananen voor slechts 31 cent per kilo kunnen kopen. Hoewel de actie op het eerste gezicht leuk en vooral heel voordelig lijkt, is er een serieuze boodschap aan verbonden.
“In de Goedkoopste Winkel van Nederland willen we vandaag op een ludieke manier laten zien hoeveel de teler nou echt voor zijn producten krijgt”, vertelt Heske Verburg, directeur van initiatiefnemer Solidaridad. “Het is ons namelijk een doorn in het oog hoe oneerlijk de waarde in de keten is verdeeld.”
Voer tot nadenken
Omdat veel consumenten zich volgens Solidaridad niet bewust zijn van alle schakels in de productieketens, hoopt de organisatie ze met deze actie aan het nadenken te zetten. “Denk aan vragen als: hoe is de prijs van mijn banaan, koffie of chocola nou eigenlijk verdeeld? Waar zitten de marges? Een bananenteler ontvangt bijvoorbeeld maar 14% van de prijs die de consument betaalt. Retailers maken grote marges die voor de consument vaak niet te zien zijn op het prijskaartje.” In de winkel en online worden consumenten ook om hun mening gevraagd. Hoe vinden zij dat de waarde in de keten verdeeld moeten worden?
Verborgen kosten
Naast een eerlijke verdeling van de prijs, vraagt De Goedkoopste Winkel van Nederland ook aandacht voor de verborgen maatschappelijke kosten die niet zijn meegerekend in de prijs van de producten. Voorbeelden hiervan zijn de gevolgen van bestrijdingsmiddelen en de te lage lonen van telers, waardoor ze in armoede leven. Hoe zien de externe sociale en milieukosten er specifiek uit voor de bananensector als geheel? “De gemiddelde externe kosten die worden veroorzaakt door de bananensector in Colombia zijn berekend door True Price en bedragen 6,70 dollar per doos bananen van 18,14 kilo. De teler verkoopt een doos bananen voor $6,30. De sociale schade (60%) is hierbij groter dan de milieuschade (40%). De belangrijkste kosten zijn het gevolg van ontoereikend loon, gebrek aan sociale zekerheid en een ontoereikend inkomen voor kleine telers. Een kleiner deel wordt veroorzaakt door verbaal of fysiek geweld en door ongezond en onveilig werk. De overige 2,70 dollar (40%) zijn externe milieukosten, zoals landgebruik, wateruitputting en klimaatverandering”, legt Heske uit. “We willen consumenten laten zien dat deze externe kosten moeten worden voorkomen of weggenomen door de teler in staat te stellen om te investeren in goede landbouwmethoden.” 
De Goedkoopste Winkel van Nederland kan rekenen op veel aandacht, maar Solidaridad wil verder kijken dan haar ‘stunt’ op Black Friday. “Na Black Friday blijft de realiteit voor de telers hetzelfde. Daarom willen we blijven kijken naar manieren waarop de waarden binnen de keten beter kunnen worden verdeeld. Hierin spelen niet alleen overheden een rol, maar ook bedrijven, die haar telers een betere prijs kunnen betalen en kunnen investeren in bestrijdingsmiddelen die misschien wel duurder zijn, maar beter voor het milieu. Wij vinden dat alle schakels in de keten verantwoordelijkheid hebben. Ze moeten er met elkaar voor zorgen dat de waarde in de keten beter verdeeld wordt en dat de verborgen kosten zo laag mogelijk zijn.”
Werk aan de winkel
Hoewel Heske ziet dat verschillende retailers al stappen zetten op het gebied van transparantie en duurzaamheid, is er nog voldoende werk aan de winkel. “Het is belangrijk dat retailers zich afvragen: willen we wel producten in onze schappen waar geen eerlijke prijs voor is betaald? Hier zien we diverse partijen al bewuste keuzes in maken door bijvoorbeeld alleen eerlijk fruit aan te bieden. Retailers moeten hun eigen keuzes niet aan de keuze van de consument overlaten, maar zelf producten in de schappen leggen waar ze achter staan. Zelfs als dat soms betekent dat de prijs voor de consument wat omhoog moet. Dat hoeft overigens lang niet altijd.”
Bewuste keuze voor bio
In De Goedkoopste Winkel van Nederland worden naast bananen ook spotgoedkope chocolade en koffie verkocht. Solidaridad heeft bewust gekozen voor biologische bananen en cacao, omdat de verborgen kosten daarvan minder zijn. “We merken dat retailers daar steeds meer oog voor hebben. Ook telers staan regelmatig voor de keuze tussen handelingen die meer of minder verborgen kosten met zich meebrengen. Het is belangrijk dat zij deze keuze bewust kunnen maken en dat bedrijven hierin meewerken. We hopen dat onze actie vandaag dit op een toegankelijke manier demonstreert.”
Voor meer informatie:
Solidaridad
W: https://www.solidaridad.nl/