Pruimen, appelen en druiven zijn ongetwijfeld de belangrijkste AGF-exportproducten van Moldavië. Minder bekend is de walnoot-, amandel- en hazelnootteelt. Misschien komt daar in de komende jaren wel verandering in, want het Moldavische klimaat en de bodemeigenschappen bieden de perfecte omgeving voor deze boomsoorten. Prometeu-T, een teelt- en verwerkingsbedrijf uit de buurt van Chisinau, is al jaren specialist.
Fjodor Slanina: 1 hectare walnoten levert 1.600 kg gepeld product
"In 2001 legden we onze eerste walnotenboomgaard aan", vertelt Fjodor Slanina, vicevoorzitter van Prometeu-T. "We lieten ons daarbij adviseren door landbouwingenieurs die hun sporen hadden verdiend in het Sovjettijdperk, maar we waren beter te rade gegaan bij telers in onder meer Frankrijk of de Verenigde Staten. We hadden een prachtig bos, maar helaas was het niet productief."
Eenhuizige bomen
Fjodor legt uit dat de grootste uitdaging in de walnotenteelt zich bij de bestuiving stelt. "Een walnotenboom heeft zowel mannelijke als vrouwelijke bloemen, maar ze bloeien niet op hetzelfde tijdstip. Je moet in de boomgaard voor minstens 5% een ras hebben staan waarvan de mannelijke katjes bloeien precies op het moment dat de vrouwelijke bloemen van je hoofdras ontluiken. Daar hadden wij eerst geen rekening mee gehouden… Ondertussen gaat alles prima en hebben we 16 hectare walnotenbomen, waarvan 10 hectare met het Amerikaanse ras Chandler. De Moldavische rassen zijn pas na 7 à 10 jaar productief, Chandler zit nu in zijn vijfde jaar op onze percelen en vorig jaar hadden we al wat opbrengst."
Zover het oog reikt nieuwe aanplant walnoten
Noten moet je kraken
Eén hectare levert volgens de notenteler en -exporteur maximum 4 ton product in de dop op. Ongeveer 40-45% is pit, wat uiteindelijk neerkomt op circa 1.600 kilo eindproduct per hectare. "De wereldwijde concurrentie is fors. Van de bomen die je bij ons langs de wegen ziet staan, is 35% van de noten pit en dus 65% dop. Het Chandler-ras geeft ons 45% pit, ook de Franse rassen bereiken dat percentage. De Chileense rassen daarentegen – ik heb er eens een partij gedopt met mijn machines – halen een percentage van 55-60. En het schijnt dat China enkele nieuwe rassen heeft met een dunne, makkelijk te kraken noot die tot 65% pit bevat. Bovendien zet China zijn product goedkoop af en kunnen de bomen zowat overal in het land geplant worden. De notelaar is niet echt een veeleisende boom. En waar het transport vroeger via containers gebeurde die 45 dagen op zee dobberden vooraleer ze Europa bereikten, is de laatste jaren ingezet op spoorverkeer via het Belt and Road Initiative met een transittijd van slechts twee weken."
De afgelopen jaren is de consumptie van walnoot wereldwijd fors gestegen door het bewustzijn van de gezonde eigenschappen van deze noot – als bron van onder meer vitamine B1 en de mineralen fosfor, zink, ijzer, kalium en magnesium –, waartoe vooral de inspanningen van de International Nut and Dried Fruit Council (INC) hebben bijgedragen. "Vijftien jaar geleden kende niemand Chileense walnoten, nu is het een premiumproduct. De Chileense walnoten zijn mooi wit, terwijl ons product iets donkerder is, maar zeker niet slechter qua smaak. Maar goed, misschien moeten we daarom toch beginnen uit te kijken naar nieuwe rassen als we onze positie op de exportmarkt wensen te behouden. Moldavië is overigens al een honderdtal jaar een netto-exporteur van walnoten."
Zojuist geoogste amandelen
Productie- en exportcijfers
Volgens gegevens van Faostat bedroeg de wereldwijde walnotenopbrengst in 2019 bijna 3 miljoen ton, waarvan een derde op Chinese bodem. De Verenigde Staten produceerden 594.000 ton en Iran 321.000 ton. Turkije, Mexico, Chili en Oekraïne lieten een productie tussen de 100.000 en 250.000 ton optekenen, terwijl een tiental landen, waaronder ook Moldavië, tussen de 15.000 en 50.000 ton oogstte. Met 2.573 ton stond Moldavië op de 15e plaats op de exportranglijst wat walnoten in de dop betreft, zo leren ons cijfers van TradeMap. De VS spande de kroon met bijna 160.000 ton, gevolgd door China en Chili met elk ongeveer 75.000 ton. Maar kijken we naar het gedopte product, dan is het kleine Zuidoost-Europese land flink opgeklommen op de ladder: met 15.836 ton moet het slechts vijf landen voor zich dulden. Ook hier was de VS onbetwiste leider met een export van circa 122.000 ton, gevolgd door Mexico met 55.000 ton en Oekraïne met 40.000 ton.
Amandelen worden van de buitenste schil ontdaan
Moldavië is met andere woorden sterk in het verwerken van walnoten en Prometeu-T heeft daar een aanzienlijk aandeel in. "Wij hebben de machines voor het kraken van de noten en daarna sorteren we de pitten uit. We garanderen 99,9% zuiverheid", vertelt Fjodor. "Onze export begint traditioneel half oktober. De vorige twee jaren hebben we niet veel kunnen verkopen, want twee jaar geleden was het te koud en vorig jaar regende het te veel in de bloeiperiode. De bijen konden hun werk niet naar behoren doen. Dit jaar ziet de oogst er goed uit. Een bijkomend probleem stelt zich op handelsgebied. De prijsfluctuatie is hoog en de contracten worden doorgaans in euro opgesteld, terwijl de Moldavische economie sterk gelinkt is aan de dollar. Met de huidige wisselkoers dollar-euro is dat niet in ons voordeel."
Ook amandelen, hazelnoten en zonnebloempitten
Naast walnoten teelt Prometeu-T ook amandelen. "Deze teelt is relatief nieuw in de Moldavische tuinbouw. Pas eind jaren ‘90 werden de eerste bomen aangeplant. Toch doet deze teelt het bijzonder goed in ons land, vooral in het zuiden. In het noorden is er iets minder zonlicht in de zomer. Wij hebben een areaal van 31 hectare, waarmee we in 2005 als een van de eerste bedrijven in Moldavië mee zijn begonnen. Iets meer dan de helft betreft nog oude bomen, de rest is jonge aanplant dat in de komende jaren in volle productie komt", vertelt Fjodor.
Paard van een werknemer graast tussen de fruitbomen
"Hazelnoten vind je niet op onze percelen, maar onze verwerkingslijn voor amandelen is wel geschikt voor dit type noten. Voor een collega-teler hebben we al eens 1 ton verwerkt en hij was dik tevreden. Voorheen haalde hij bij het doppen een rendement van 100 kilo per dag. Tien vrouwen konden elk 10 kilo aan in een dagtaak. Op onze lijn doen we gemakkelijk 1 ton én het product wordt bovendien gesorteerd zodat het 100% schilvrij aan de klant kan worden afgeleverd. Heel wat telers zien brood in de hazelnotenteelt, maar hebben geen verwerkingslijnen. Wij kunnen hen daarbij helpen. We kopen ook zonnebloempitten in bij kleine en grote telers en we pellen die voor export. De schil wordt verwerkt tot pellets voor verwarming. Niets van het product gaat verloren."
De pruimen worden gedroogd
Het grootste areaal bij Prometeu-T is evenwel voorbehouden aan de pruimenteelt, maar in tegenstelling tot de meeste andere Moldavische telers wordt het product niet vers afgezet. Het bedrijf probeert de markt net als bij de noten een product met toegevoegde waarde te leveren, in dit geval via een droogproces. "Vóór de Russische embargo’s van zo’n 7-8 jaar geleden gingen de pruimen van al onze 55 hectare naar de versmarkt in Rusland. We exporteerden die niet zelf, het proces verliep via tussenhandelaren. Toen die optie tijdelijk wegviel, zochten we een uitweg en we vonden die in de export naar Europa van het gedroogde product. We verwerken enkel eigen pruimen. In 2018 hadden we een oogst van maar liefst 1.000 ton."
Het teelt- en verwerkingsbedrijf droogt twee rassen: Stanley en Blue Free. "Blue Free is ronder en groter, maar Stanley heeft meer smaak. Dit jaar haalt Stanley een Brix-waarde van 18. Voor de oogst gebruiken we twee boomschudders die we ook inzetten op de amandelpercelen. Amandelbomen zijn evenwel steviger en het gebeurt dan ook wel eens dat de boomschudders averij oplopen, maar de kosten voor het herstel aan de machines zijn nog altijd veel lager dan het loon dat we aan arbeidskrachten zouden spenderen mochten we de amandelen handmatig oogsten."
Eigen reservoir zorgt voor voldoende water om te irrigeren
"Tien jaar geleden hadden we hier nog 200 man voor de oogst op onze percelen en vertrokken er per dag 4 trucks met verse pruimen naar de Russische markt. Nu is dat bijna onmogelijk, zeker in de streek rond de hoofdstad, waar wij ons bevinden. We kunnen voor onze oogstmedewerkers niet op tegen het salaris in de EU. Daarvoor is de verkoopprijs voor verse pruimen te laag. Drogen is winstgevender. Dit jaar hebben we daarentegen wegens de hoge gasprijs beslist de pruimen niet te drogen maar weer vers af te zetten. Het is ons nog net gelukt om voldoende arbeidskrachten te vinden voor de handmatige pluk", zegt Fjodor.
Prometeu-T startte in 1994 als verwerkingsbedrijf en exporteur van walnootpitten. De onderneming werd opgericht door Fjodors vader, Tudor Nicolae Slanina, die in de twee voorafgaande jaren minister van Handel van Moldavië was geweest. De eerste truck werd in 1995 uitgezonden en had als bestemming Nederland. Algauw volgden ritten naar onder meer Frankrijk, Italië en Duitsland. 99% van de productie van Prometeu-T wordt naar klanten in het buitenland verzonden, alle directe export is op de Europese Unie gericht. Slechts 10% van de verwerkte noten en fruit komt uit de eigen boomgaarden die een areaal van 120 hectare beslaan, de rest wordt betrokken bij partner-telers. Het bedrijf is sinds 10 jaar lid van de International Nut and Dried Fruit Council (INC) en beschikt over een uitgebreid modern machinepark voor het kraken van de noten en (optisch) sorteren van de pitten.
Voor meer informatie:
Fjodor Slanina
Prometeu-T
33 Petricani str.
2059 Chisinau (Moldavië)
Tel: +373 22 312 036
Mob: +373 69 115 821
info@walnut.md
www.walnut.md