Spanje is de belangrijkste Europese producent van steenvruchten en de onbetwiste leider in de wereldwijde export ervan, hoewel het aanbod al drie opeenvolgende seizoenen is verminderd door de gevolgen van vorst en hagel, die verband houden met de klimaatverandering. De rentabiliteit wordt een steeds groter probleem naarmate de teeltkosten stijgen en de ongunstige weersomstandigheden hun tol blijven eisen. Dit gegeven en de vraag van de markt naar smaakvol fruit dwingen om na te denken over welke rassen het best kunnen worden geteeld. In dit artikel zoomen we in op pruim.
Volgens gegevens van Europech deed er zich, na een seizoen met historisch lage oogstcijfers in alle Europese landen, in 2022 een algemeen herstel voor in de opbrengst van steenfruit, behalve in Spanje, waar voor het tweede achtereenvolgende jaar de voorjaarsvorst aanzienlijke verliezen veroorzaakte. In 2021 tekenden Italië en Griekenland een daling van 35% à 50% op, maar dit jaar was er sprake van een herstel van respectievelijk 41% en 64%, wat zorgde voor een gemiddeld oogstniveau. Frankrijk kwam dit jaar dankzij een herstel van 47% op een oogstniveau dat 2% boven het gemiddelde lag. Spanje, met een oogst van ongeveer 1,15 miljoen ton, is het land dat het meest door de vorst is getroffen en heeft te maken met een daling van de productie met 31% ten opzichte van 2021, toen deze ook lager was dan in 2020 en 42% onder het gemiddelde lag.
"De klimaatverandering speelt de tuinbouwsector in het algemeen en de steenfruitsector in het bijzonder parten. De afgelopen jaren is er veel product verloren gegaan", zegt Luis Aliseda, directeur van het onderzoekscentrum van veredelaar Viveros Provedo uit de Spaanse regio Extremadura. "De winters zijn doorgaans warmer en de lentes kouder dan normaal. De afgelopen seizoenen hebben we steeds late vorst gezien. Dit jaar hebben we productie verloren in het noorden van Spanje, meer bepaald in Catalonië en Aragón. In Extremadura is er geen oogst verloren gegaan door de vorst, maar we hebben hier wel geleden onder steeds sterkere hittegolven en late regens. De klimaatverandering maakt het weer gewoon extremer. De sector heeft daarom behoefte aan een grotere inzet van technische middelen om deze tegenslagen te bestrijden, zoals antivorstsystemen of hagelnetten, maar ik denk dat het heel belangrijk is om gebruik te maken van de genetische middelen voor aanpassing van de gewassen waarover we beschikken."
Het bedrijf uit Extremadura werkt al zo'n 15 jaar aan genetisch materiaal dat is aangepast aan de veranderingen die het klimaat doormaakt. "Tot nu toe waren alle geselecteerde materialen gericht op vroege bloei, omdat we vooral op zoek waren naar vroege rassen. De laatste jaren zijn we aan deze trend ontsnapt en werken we aan een groep rassen die een combinatie bieden van lage koude-eisen en zeer late bloei. Dit zorgt ervoor dat de rassen productief zijn in de winter, ongeacht de omstandigheden, en minder risico lopen wanneer ze een paar weken later bloeien," zegt Luis Aliseda. "We hebben al drie nectarinevariëteiten met deze kenmerken en vier rode perziken geïntroduceerd, en we hopen op deze weg verder te gaan."
"De smaak wordt bepalend bij de consumptie van steenfruit"
"Steenfruit moet zijn smaak terugwinnen. Veel producten hebben die verloren omdat hun productiviteit exponentieel is toegenomen. Een seizoen met een laag aanbod én een lage vraag leert ons hoe ernstig de problemen zullen zijn wanneer er zich een jaar van volle productie voordoet. De consumptie is duidelijk smaak gebonden. Dit jaar hebben we gezien hoe de consumenten de voorkeur gaven aan andere producten wanneer die van ons niet goed smaakten", zegt Luis Aliseda.
Van alle structurele problemen van de steenfruitsector, met zijn brede scala aan soorten en rassen, waarvan vele niet voldoen aan de verwachtingen van consumenten, telers en distributeurs, springt het geval van de pruim het meest in het oog. De teelt ervan is al ruim vier jaar onrendabel. Aan het einde van het seizoen 2019 werd zelfs in één keer meer dan 2.000 hectare gerooid en sindsdien is er sprake van een dalende trend wat het areaal betreft. Dit jaar is de afzet in de maand juli weer behoorlijk vastgelopen, want ook al zijn er de afgelopen jaren veel verouderde boomgaarden gerooid, het lijkt er toch op dat er in de eerste fase van het seizoen nog steeds te veel pruimen zijn met een ontoereikende smaakkwaliteit.
"Je moet er rekening mee houden dat pruim concurreert met meloen en watermeloen, maar ook met andere steenfruitsoorten in het zomerassortiment. Als de consument dan een pruim koopt en ontgoocheld raakt, herhaalt hij of zij de aankoop niet, maar gaat op zoek naar alternatieven. Dit heeft de afgelopen jaren geleid tot een aanzienlijk marktverlies", legt Luis Aliseda uit.
Naast het feit dat er nog steeds een overvloed aan variëteiten met weinig smaak op de markt is, is een van de belangrijkste oorzaken van het waardeverlies van pruimen het te vroeg oogsten van de vruchten, waar de markt zelf om vraagt. "Het is een terugkerend probleem dat de afgelopen jaren helaas is blijven bestaan en dit jaar nog is verergerd door het algemene tekort aan steenfruit in het land. Dus is er fruit zonder commerciële afzetmarkt blijven liggen omdat het is afgekeurd. Het is moeilijk voor een producent om "nee" te zeggen wanneer de markt om het product vraagt en de prijzen aantrekkelijk zijn. Maar dan stopt de markt met kopen, omdat veel slecht smakend fruit zich in de koelkamers heeft opgehoopt en het moeilijk wordt om het te verkopen", aldus de deskundige.
"We moeten de problemen voor zijn. Het lijkt ingewikkeld, maar het is uiterst eenvoudig. De regels van de markt zijn vrij duidelijk: alle betrokken partijen willen winnen. De telers willen meer kilo's, de supermarkten willen geen fruit weggooien en vragen dus een lange houdbaarheid en de consument is op zoek naar fruit met smaak", legt Luis Aliseda uit.
"Wat hebben wij veredelaars gedaan? We hebben materiaal ontwikkeld met meer kracht, met behoud van het suikergehalte van de meest smaakvolle traditionele rassen en met een groter bereik op commercieel niveau. Bij druiven, meloenen en watermeloenen bijvoorbeeld is dit werk al gedaan, net als bij andere producten, en dat speelt in hun voordeel tegenover steenfruit in het algemeen. We zijn net klaar met een reeks smaakvolle pruimenrassen die een Brix-waarde van minimaal 17 graden en een sterk aromatische component hebben. Ze worden geoogst van eind juni tot eind september, met tussen de verschillende rassen telkens één of twee weken verschil. Het zijn voornamelijk rassen met rood vruchtvlees, maar ook enkele met geel vruchtvlees. Wanneer de smaak buitengewoon is, doet de kleur van het vruchtvlees er eigenlijk niet meer toe", stelt hij.
"Rassen zoals Black Splendor hebben vroeger de markt al doen instorten vanwege hun gebrek aan smaak en omdat ze door de aantrekkelijke prijzen te vroeg geoogst worden. Wanneer ze dit seizoen op de markt zijn gekomen, hebben ze geen interesse gewekt, terwijl ander smaakvol fruit als zoete broodjes over de toonbank ging. Pruim is zuur als het onrijp wordt geoogst. Wij hebben nieuwe sappige pruimenrassen ontwikkeld, die ook lekker zijn als ze iets eerder worden geoogst dan eigenlijk zou moeten. We hebben dus rekening gehouden met het gedrag van de telers en zo zal de consument toch iets eetbaars vinden vroeg in het seizoen. We gaan er immers van uit dat het moeilijk is om het gedrag van telers en de retail te veranderen en daarom passen we ons vanuit de genetica aan hen aan. Het is onze bedoeling om de consumptie van steenfruit te verhogen, de prijskwestie is een andere zaak. Want als de consumptie niet stijgt, zullen we een probleem hebben met de steenfruitopbrengsten die eraan zitten te komen. We willen de consumptie van pruimen op hetzelfde niveau brengen als die van druiven of meloenen. Maar we moeten er dus voor zorgen dat de consument zekerheid krijgt omtrent de kwaliteit van het product dat hij koopt."
Volgens Luis Aliseda is het normaal dat telers sceptisch zijn, omdat ze niet zeker weten of smaakvol fruit ook even productief is. Ze willen immers een zeker opbrengstniveau. "Nu moeten ze ondervinden dat dit nieuwe materiaal én productief én smaakvol is. We hopen dat de markt zich blijft ontwikkelen en dat er zich al in de komende seizoenen enkele veranderingen zullen voordoen."
De expert wijst er ook op dat alle veredelaars en kwekerijen dit jaar een hogere verkoop van nectarine hadden verwacht. Ze hadden immers veel energie gestoken in deze fruitsoort, omdat het met zijn gladde schil aangenamer is om in te bijten. "Dit jaar is er echter een grotere trend naar perziken. Met het dons op de schil ademt een perzik anders. Hij is poreuzer en daarom aromatischer en eigenlijk qua smaak superieur aan nectarine. De markt heeft dat opgemerkt, want ze is duidelijk op zoek naar smaak. Je ziet het aan vele details. Zo was er een overaanbod aan nectarines, met lekker maar ook onrijp of zuur fruit, zodat de prijs steeds dichter bij die van perzik ging aanleunen."
Differentiatie blijft een uitdaging op de steenfruitmarkt. "Hoewel er rassen met smaak worden geïntroduceerd, is het op dit moment moeilijk om differentiatie in de steenfruitmarkt te realiseren. De markt maakt geen onderscheid, ze slokt alles op en alles belandt samen in het schap. Het blijft een uitdaging om het fruit dat lekker is te onderscheiden van het fruit dat dat niet is. Onze Extreme®-lijn biedt misschien die mogelijkheid. Alle smakelijke rassen vallen onder Extreme®, zoals de naam zelf al aangeeft", besluit Luis Aliseda.
Voor meer informatie:
Luis Aliseda
Viveros Provedo S.A.
Tel: +34 629 237 883 (Spanje)
[email protected]
www.extremebyprovedo.com
www.provedo.com