De markt voor commercieel vastgoed liet in het derde kwartaal 2022 een vertraging zien. De stijgende rente, enorm stijgende energiekosten, inflatie en een stagnerende economie drukten een stempel op aanbod en opname van commercieel vastgoed. In de kantoren- en winkelmarkt neemt het opnamevolume af. De markt voor bedrijfsruimte en logistiek vastgoed blijft krap. De beleggingsmarkt laat een negatief segment zien door de hard gestegen rente en onzekere economie. Dit blijkt uit de nieuwste commercieel vastgoed kwartaalcijfers van NVM Business die NVM-datadochter brainbay heeft onderzocht.
Sander Heidinga, voorzitter NVM Business: "Dit kwartaal zien we voor het eerst na lange tijd dat het tempo in de commercieel vastgoedmarkt duidelijk afneemt. Over de volle breedte van de markt zet het effect door van de sterk gestegen rente en energierekening. De aangewakkerde inflatie stuwt daarbij de productiekosten en prijzen. Hoewel de Nederlandse economie er internationaal gezien sterk en stabiel voorstaat, is de vaart uit de ontwikkelingen. De huidige energiekosten en gestegen grondstofkosten kunnen we geen normaal ondernemersrisico meer noemen. Dat werkt ook door in het klimaat voor investeringen in commercieel vastgoed. Daar komt de geplande verhoging van de overdrachtsbelasting voor commercieel vastgoed nog overheen wat met name het MKB raakt. Dit is zorgelijk want ondernemers zijn én blijven juist inventief en creatief zolang ze nog perspectief zien."
Kantoren
De kantorenmarkt noteerde in het derde kwartaal van 2022 een duidelijke min. De opname kwam 17% lager uit vergeleken met vorig kwartaal. Het aanbod in het derde kwartaal nam toe met 1% ten opzichte van een kwartaal eerder.
Op jaarbasis nam het aanbod met 10% af ten opzichte van het derde kwartaal 2021. De opname daalde met 30% vergeleken met het derde kwartaal 2021. De grotere kantooroppervlaktes lieten de sterkste daling zien. Het effect van hybride werken is hier duidelijk zichtbaar.
De opname van kleinere kantoren, met metrages van 500 tot 1.000 m² en tussen 1.000 en 2.000 m² bleven op niveau. Naar duurzame kantoren op goede locaties -modern, energiezuinig en met lage servicekosten- is vraag. Het aanbod van kwalitatief goede kantoren blijft bij gebrek aan nieuwbouw schaars.
Winkels
De druk op consumentenbestedingen door de hoge energiekosten, inflatie en toegenomen mondiale spanningen heeft effect op de winkelmarkt. In het derde kwartaal 2022 daalde de opname met 2% vergeleken met het tweede kwartaal 2022.
Op jaarbasis noteerde het derde kwartaal 2022 een min in de opname van 28% ten opzichte van een jaar eerder. In het derde kwartaal 2022 bleef het aanbod ten opzichte van het tweede kwartaal 2022 stabiel. Ten opzichte van het derde kwartaal 2021 daalde het aanbod in het derde kwartaal 2022 met 15%.
Het aantal transacties was in het derde kwartaal 2022 een van de laagste in meer dan 10 jaar. De druk op de huurcontracten houdt aan en huurders vragen daarbij om meer flexibiliteit.
Bedrijfsruimte
In het derde kwartaal van 2022 werd 8% meer bedrijfsruimte opgenomen vergeleken met het tweede kwartaal 2022. Voor het aanbod van bedrijfsruimte geldt dat dit in vergelijking met het tweede kwartaal 2022 in het derde kwartaal 2022 met 4% is afgenomen.
Op jaarbasis nam het aanbod met 27% af ten opzichte van het derde kwartaal 2021. Bij gebrek aan geschikt aanbod kwam de opname van bedrijfsruimte in het derde kwartaal 2022 uit op een min van 22% vergeleken met een jaar eerder.
De vraag naar bedrijfsruimte is groot. De beperkte uitgave van bouwgrond, stijgende materiaalkosten, inflatie en oplopende rente vertragen de realisatie van nieuwbouw. Het tekort aan geschikte objecten in alle oppervlakteklassen zet opwaartse druk op de huur- en koopprijzen. Dit is lastig te hanteren voor ondernemingen die met de huidige economie al de nodige uitdagingen ervaren.
Beleggingsmarkt
In het derde kwartaal van 2022 was het sentiment op de beleggingsmarkt duidelijk minder. De vraag naar beleggingen neemt af en door de sterk gestegen rente op de kapitaalmarkt en toegenomen risico’s nemen de rendementseisen van beleggers toe. Hiermee ontstaat meer druk op prijzen waarbij kopers en verkopers afwachten.
Beleggers kijken kritischer naar risico’s en pauzeren hun nieuwe aankopen bij te grote risico’s. Binnen commercieel vastgoed blijft bedrijfsruimte en logistiek vastgoed een gewild segment voor beleggers.
Perspectief
De effecten van de recente macro-economische ontwikkelingen beïnvloeden het perspectief voor de markt van commercieel vastgoed.
Sander Heidinga hierover: "Onze cijfers laten duidelijk zien dat de vraag naar en waardering voor vastgoed reageert op de economie. Door de oplopende rentes kunnen prijscorrecties niet uitblijven. Kwaliteit, duurzaamheid, maatwerk, langere termijn zekerheid en flexibiliteit klinken harder door en winnen aan belang. Tegelijk lopen de inflatie en rente duidelijk op. Daarbij werkt het hoge inflatieniveau door in de indexering van huurcontracten. Ook dit leidt tot forse kostenstijgingen voor huurders. In combinatie met de stijgende bouw- en materiaalkosten zet dit druk op de verduurzaming en nieuwbouw. We kunnen het niet genoeg benadrukken. Laat de overheid met realisme, focus, capaciteit, middelen en snelheid de voorwaarden creëren voor een goede balans tussen verduurzaming en economische ontwikkeling."
Bron: NVM