Na jarenlang onderhandelen heeft na Wallonië nu ook Vlaanderen een nieuwe pachtwet, die transparant, evenwichtig en eigentijds wil zijn. Deze nieuwe pachtwet moet de toegang tot landbouwgrond voor jonge boeren vergemakkelijken en beter de rechten van grondeigenaren verdedigen. De reacties uit het landbouwveld zijn echter gemengd, zo schrijft Agroberichten Buitenland.
Meer dan de 60% van de Vlaamse landbouwgrond wordt gepacht of valt onder een andere vorm van gebruiksovereenkomst. De huidige Vlaamse pachtwet werd voor het laatst herzien in 1988 en stond o.a. nog mondelinge pachtovereenkomsten toe. Bij de staatshervorming van 2014 werd de pachtbevoegdheid van het federale naar het gewestelijke niveau overgeheveld. Wallonië voerde in 2019 een hervorming van de pachtwet in. Vlaanderen is sinds 2014 bezig om de oude pachtwet te herzien, maar wegens maatschappelijke gevoeligheden duurde het hele onderhandelingsproces langer dan voorzien. Na 8 jaar onderhandelen heeft ook Vlaanderen eindelijk een nieuwe pachtwet. De meningen van de boerenorganisaties over het eindresultaat zijn echter verdeeld.
Over de noodzaak van de hervorming was iedereen in Vlaanderen het eens: het in standhouden cq. bevorderen van de grondmobiliteit. De nieuwe pachtwet beoogt dan ook om tegelijkertijd zowel de verpachters meer transparantie en flexibiliteit te bieden, als ook om de rechten van de pachters veilig te stellen. Tevens wil de nieuwe wet tegemoetkomen aan een aantal huidige maatschappelijke behoeften en het gemakkelijker maken voor jonge boeren om landbouwgronden te verwerven.
Schriftelijk pachtcontract wordt de norm
De oude wet kende wel een verplichting tot een schriftelijk pachtcontract, maar geen sancties in geval van niet-naleving. Hierdoor werden mondelinge pachtcontracten oogluikend toegestaan, waardoor deze contracten vaak niet schriftelijk werden vastgelegd. Onder de nieuwe wet wordt de schriftelijke overeenkomst de norm, zowel voor bestaande als nieuwe contracten. Indien één van de partijen dit weigert, dan heeft de rechter de juridische middelen om een schriftelijk contract af te dwingen. De Vlaamse overheid gaat een modelpachtovereenkomst opstellen.
Meer transparantie voor de verpachter
Grondeigenaren krijgen de mogelijkheid om via een digitaal loket te achterhalen wie hun gronden daadwerkelijk exploiteert. Een pachter kan immers de landbouwgrond op zijn beurt weer in onderpacht geven. Indien dit het geval is, dan kan de verpachter de pachter om de nodige informatie vragen.
Minder rechten voor pensioenboeren ten gunste van jonge boeren
Een anti-misbruikbepaling moet voorkomen dat een gepensioneerde boer gronden in seizoenspacht geeft. Ook verliezen gepensioneerde boeren hun voorkooprecht. Daarnaast moeten deze pachters voortaan aantonen dat zij ondanks hun pensioengerechtigde leeftijd actief blijven boeren, willen zij de pacht kunnen voortzetten. Indien zij dat niet doen, dan mag de verpachter de pacht beëindigen ten voordele van een jonge boer. Een uitzondering hierop is dat de gepensioneerde pachter een familielid aanwijst die binnen het jaar het bedrijf voortzet.
Pachttermijn ingekort om langere pachten aantrekkelijk te maken
Het termijn waarna een verpachter de pacht kan opzeggen en zijn grond pachtvrij kan verkopen, wordt ingekort van 27 naar 18 jaar. Na deze 18 jaar is dit voor de verpachter ook mogelijk, maar na slechts elke volgende periode van negen jaar. Het voorkooprecht voor de pachter blijft nog wel altijd gelden.
Voor kleinere percelen (tot 1,5 ha.) is het mogelijk om een eenmalig pachttermijn van minimaal 9 jaar af te sluiten. Dit korte termijn is slechts één keer geldig. Daarna beschikt de eigenaar weer vrij over zijn grond.
Meer zeggenschap voor eigenaar ten aanzien van koper
Onder de oude wet kon de pachter zijn voorkooprecht overdragen aan een derde, zonder toestemming van de verpachter. Dit ondermijnde de zeggenschap van de grondeigenaar over wie zijn grond kon pachten. Onder de nieuwe wet behoudt de pachter zijn voorkooprecht, maar niet als de grondeigenaar de pachtgrond aan een ‘veilige koper’ verkoopt. ‘Veilige koper’ houdt in dat de nieuwe koper schriftelijk vastlegt dat hij de grond voor minimaal 18 jaar verpacht aan de pachter. De pachter verliest in dit geval dus de mogelijkheid om zijn voorkooprecht aan een derde over te dragen.
Gemengde reacties uit het landbouwveld
Terwijl de boerenorganisaties Boerenbond (16.000 leden) en Groene Kring (4.000 jonge boeren) enigszins kunnen leven met het eindresultaat van de onderhandelingen, zijn het Algemene Boerensyndiaat/ABS (4.000 leden) en Boerenforum (beweging voor agro-ecologische landbouw) ronduit negatief over de nieuwe pachtwet vanwege het ontbreken van een doordacht grondbeleid. Boerenbond en Groene Kring geloven daarentegen dat deze nieuwe wet ondanks de tekortkomingen toch een aantal mogelijkheden bevat om het aanbod van landbouwgrond voor actieve landbouwers te verruimen. Daar staat wel tegenover dat ook zij het als een gemiste kans voor landbouwers beschouwen dat deze wet het voor grondeigenaren mogelijk maakt om pachten op te zeggen voor bebossing en dat de wet geen fiscale stimuli bevat voor grondeigenaren die hun grond willen verpachten.
Pachtprijzen in Vlaanderen
Dat de Vlaamse markt voor landbouwgronden onder druk staat, blijkt ook uit de pachtcijfers: sinds 2012 steeg de gemiddelde pachtprijs voor teeltgronden met 45% tot 424€/ha en voor graslanden met 28% tot 354 €/ha. De duurste provincie is verreweg West-Vlaanderen.
Pachtprijzen in Vlaanderen zijn niet onderhevig aan een jaarlijkse indexering, maar aan een lokale coëfficiënt, die door een pachtprijscommissie per landbouwstreek en per provincie wordt vastgesteld op basis van de financiële draagkracht van de landbouwers en de grondprijsevolutie. Daarnaast had de laatste jaren ook de seizoenspacht door pensioenboeren (vooral voor aardappelen en groenten) een opdrijvend effect op de pachtprijs. Dit laatste zou dus onder de nieuwe wet niet meer mogelijk zijn.
Bron: Agroberichten Buitenland