Nu de uitslag van het referendum over toetreding van Moldavië tot de EU bekend is – met een nipte overwinning voor het ja-kamp, al vermoedt men inmenging van Rusland door het kopen van ongeveer 300.000 stemmen – en ook de eerste ronde van de presidentsverkiezingen is afgerond – de huidige pro-Europese president Maia Sandu moet het in een tweede ronde op 3 november opnemen tegen de pro-Russische Alexandr Stoianoglo – is het ook tijd om een punt te zetten achter onze Moldavië-serie op agf.nl. We doen dit met enkele algemene inzichten over de fruitsector die Iurie Fala, CEO van de brancheorganisatie Moldova Fruct, ons aanreikt.
Op de plechtige inhuldiging van een moderne sorteer- en verpakkingslijn voor steenfruit bij het bedrijf PDG Fruct op dinsdag 10 september richtte Iurie Fala het woord tot het publiek, dat naast pers en sectorpartners ook bestond uit vertegenwoordigers van het ministerie van Landbouw. Hij schetste er kort de huidige situatie, de toekomstperspectieven, de sterktes, de zwaktes en de uitdagingen voor de fruittelers en -exporteurs.
Aan uitdagingen geen gebrek
Hoewel het potentieel van Moldavië enorm is in de export van tuinbouwproducten – 90% van de oogst is bestemd voor het buitenland en een aanzienlijk deel van de vruchtbare bodem ligt nog braak of is onderbenut – is er met de klimaatverandering, de vergrijzing van de sector en het gebrek aan investeringen geen tekort aan uitdagingen.
"Met periodes van droogte en hitte is het beschikken over water en efficiënte irrigatiesystemen in de boomgaarden onontbeerlijk", stelde Iurie. "Maar in bepaalde regio's of dorpen is de beschikbaarheid van water een probleem. Water wordt uit de rivieren getrokken of uit putten naar boven gehaald. Echter, ondernemers ervaren obstakels vanuit de overheid of de ambtenarij als ze de vergunningen proberen te verkrijgen voor het aanboren van watervoerende lagen."
Stanley pruimen voor de Duitse markt
Investeren in infrastructuur
Een tweede grote uitdaging – en deels vervlochten met het thema klimaatverandering – is het gebrek aan investeringen. "Er is veel geld nodig voor irrigatiesystemen, regennetten, superintensieve teeltsystemen en na-oogstinfrastructuur zoals moderne sorteer- en verpakkingslijnen. Kersentelers die willen exporteren kunnen dan weer niet zonder een hydrocooler. Goed gestructureerde bedrijven slagen erin beetje bij beetje die infrastructuur op orde te krijgen, maar het is een werk van lange adem. Iets meer samenwerking tussen ondernemingen zou de zaken kunnen versnellen", aldus Iurie. Ook buitenlandse investeringen staan op een laag pitje, enerzijds doordat het potentieel van Moldavië als fruitschuur onvoldoende bekend is bij investeerders, anderzijds omdat enkel Moldavische staatsburgers grond kunnen kopen in het land.
Jonge ondernemers gevraagd
Daarnaast baart de vergrijzing van de sector de CEO van Moldova Fruct zorgen. "Veel jonge mensen zijn het land ontvlucht op zoek naar werk en geluk in onder meer Roemenië, Italië en Nederland. Toch is het bemoedigend om te zien dat de jonge bedrijfsleiders van PDG Fruct en van andere tuinbouwbedrijven, die hier aanwezig zijn op deze officiële opening, volop inzetten op het uitbouwen van een sector die een van de economische motoren van dit land in ontwikkeling moet worden. Heel wat van die jonge bedrijven zijn er ondertussen met glans in geslaagd certificeringen zoals GlobalGAP te behalen, een essentiële vereiste voor toegang tot de EU-markt. Zonder dergelijke certificaten kun je niet eens op de deur kloppen bij een retailer", vertelde Iurie Fala het talrijk opgekomen publiek.
CEO Iurie Fala (links) op de Fruit Logistica 2024
Voorts legde hij de nadruk op de noodzaak aan toegevoegde waarde, niet alleen in de vorm van verwerkte producten, maar vooral in een mooie presentatie van het verse fruit. "Niemand gaat twijfelen aan de kwaliteit van ons fruit, maar een goed product moet je ook mooi presenteren, wil je het aan de man brengen. Daarvoor is een breed verpakkingsassortiment nodig in de materialen die door de bestemmingsmarkten worden gevraagd."
Er zit dynamiek in de export naar de EU
In de EU halen Moldavische fruitexporteurs gemiddeld hogere prijzen dan in voormalige Sovjetlanden. Maar ook naar Rusland worden ondanks het sinds de zomer van 2022 in voege zijnde embargo nog steeds aanzienlijke hoeveelheden appelen, steenfruit en druiven geëxporteerd. Dat is deels doordat de pro-Russische regio's Transnistrië en Gagauzië vrijgesteld zijn van het embargo.
Gemiddelde verkoopprijzen voor Moldavische pruimen in de verschillende EU-landen (in USD)
In 2023 had 76% van de Moldavische pruimenexport een EU-land tot bestemming. De gemiddelde verkoopprijs was er €0,59 per kilo. Duitsland, dat bijna 10% van de naar het buitenland verzonden pruimen afnam, stak er met een prijs van €1,01 per kilo bovenuit. Rusland, Wit-Rusland, Kazachstan en Kirgizië waren samen goed voor 19% en betaalden gemiddeld €0,49 per kilo. De Balkanlanden die niet tot de EU behoren importeerden 5% van de Moldavische exportpruimen en legden er gemiddeld €0,41 per kilo voor op tafel. "Er is een positieve dynamiek voor export naar de EU, maar we mogen niet dronken worden. Er zijn nog veel punten waar hard moet worden aan gewerkt, als we de verschuiving van Eurazië naar de EU tot een succes willen maken", aldus de CEO van Moldova Fruct.
Rassenvernieuwing
Een van de werkpunten is volgens Iurie rassenvernieuwing. "De boomgaarden hangen nog steeds vol Stanley pruimen, want dit ras is uitermate geschikt voor ons continentaal klimaat en leent zich zowel voor de versmarkt als voor afzet richting de verwerkende industrie. Toch zou het mijns inziens niet fout zijn een deel te vervangen door opkomende rassen als Tophit, Topfive en Angeleno. Met rasseninnovatie zouden we het seizoen kunnen verlengen en de marktopties uitbreiden. En met gerichte investeringen moet ook de productiviteit omhoog, want door het grote aantal percelen met verouderde teeltmethoden in bezit van kleinschalige pruimentelers ligt de gemiddelde opbrengst per hectare voor heel Moldavië slechts op 7,89 ton/ha. Bij de moderne bedrijven ligt dit cijfer uiteraard veel hoger, wat eens te meer aantoont dat het potentieel van ons land als fruitexporteur nog enorm is."
Appelsap
Ook wat de appelteelt betreft, kan de rassenvernieuwing volgens Iurie Fala nog een versnelling hoger schakelen. De wortelstokken van de rassen die het goed doen op de Russische markt zijn eveneens aan vervanging toe, gezien hun moeite om stand te houden in een steeds droger klimaat.
"Er is nog veel Golden Delicious, beslist een goede exportappel, maar wij bij Moldova Fruct promoten Gala, Fuji, Red Delicious en Braeburn." 10% van de appeloogst wordt geconsumeerd als vers product in Moldavië zelf, 40% wordt geëxporteerd en de helft wordt verwerkt tot appelsap. "De verwerking gebeurt in het land zelf en 85% van het sap vindt een koper in het buitenland. Dit is toegevoegde waarde creëren. Daar zouden we ook met andere fruitsoorten nog meer moeten op inzetten. Het is overigens een kwestie van tijd voordat clubrassen hun intrede doen, want de wet die intellectuele eigendom beschermt, staat op punt en er zijn zeker telers die al interesse hebben getoond. Nu moeten enkele de licentiehouders nog overtuigd worden."
Terwijl in de eerste helft van 2022 nog 97% van de Moldavische appelexport Rusland als bestemming had, is dit percentage dit jaar gedaald tot 43%. "Heen en terug naar Rusland neemt algauw twintig dagen in beslag. Maar de export van appelen naar de EU is best lastig: we hebben vooralsnog niet altijd de juiste rassen en West-Europa heeft zelf jaarrond voldoende appelen in de bewaring liggen. Er is ook toegang tot Saoedi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten, maar met de problemen in de Rode Zee kunnen we nu enkel naar de haven van Jeddah."
Peren, druiven, kersen en meloenen
Terwijl appelen in Moldavië een heel gunstige bodem en klimaat vinden, komt de perenteelt er niet echt van de grond. "Het klimaat is te droog en er duiken te veel ziektes op. Om dat probleem het hoofd te bieden, hebben we nog geen goede combinatie worstelstok-ras gevonden."
Verder is Moldavië, zoals uitgebreid aan bod is gekomen in deze special, een teler van uitstekende druiven. De nadruk ligt daarbij op het Moldova ras, een variëteit met pitjes, maar met een onovertroffen smaak. De ranken van pitloze druiven hebben het moeilijk in de winter, wanneer de temperaturen dalen tot -10ºC. Aangezien de West-Europese markt vooral om pitloze rassen vraagt, gaat het gros van de exportdruiven naar Oost-Europese landen. Opkomende fruitsoorten met een groot exportpotentieel zijn voorts abrikozen, paraguayo's en kersen. In 2023, toen de Spaanse kersenteelt hard te lijden had onder slechte weersomstandigheden, kon Moldavië bijspringen en enkele gaten vullen op de markt.
En terwijl de aardbeienteelt floreert – vooralsnog enkel buitenteelt met een export van zo'n 2.500 ton naar Roemenië en Polen – is de bodem niet echt geschikt voor de blauwe bessenteelt. "En teelt in potten is te duur. Er worden hier ook heel lekkere meloenen en watermeloenen geoogst, al zijn die hoofdzakelijk voor binnenlandse consumptie. Dit is zeker een potentieel exportproduct. Het enige wat we daarvoor nodig hebben zijn tijd en nog meer jonge ambitieuze ondernemers", besluit Iurie Fala hoopvol.
Voor meer informatie:
Iurie Fala (CEO)
Moldova Fruct
MD 2012 Chisinau (Moldavië)
Tel: +373 222 23 005
Mobiel: +373 693 66 424
[email protected]
www.moldovafruct.md
Reeds gepubliceerd in deze serie:
- Inleiding 1: EU sluit Moldavië in de armen, ook bij AGF-handel
- Inleiding 2: Tariefvrije AGF-export naar EU stimulans voor Moldavische exporteurs
- Terra Vitis: "Op zoek naar de beste seedless druif voor ons klimaat"
- PDG Fruct: "We willen een logistieke hub zijn voor steenfruittelers in de regio"
- Velfruct: "Export van appelen en pruimen naar tien EU-landen en drie meer in het vizier"
- Staragro: Antony Blinken bedankt voor de heerlijke kersen op zijn recente staatsbezoek aan Moldavië
- Dor Fruct: "Voor kwaliteitspruimen krijg je in de maand november doorgaans een mooie prijs"
- Moreller: Moldavische Kordia en Regina kersen naar België
- Fruct Grup: Fruct Grup exporteert druiven en pruimen vooral naar grossiers
- Ionex Trans: "Flowpacklijn voor druiven en steenfruit ideaal om retailers te beleveren"
- Eco-Logistic: "Onze droom is om een coöperatief model uit te bouwen naar het voorbeeld van BelOrta"
- Nr1 supermarkt: Geen enkele groente- of fruitsoort ontbreekt op de AGF-afdeling van de Nr1 hypermarkt in Chisinau
- Fani: "Je kunt niet teren op de kwaliteit en smaak van je product, de presentatie is minstens even belangrijk"