Tholen - BAMA Gruppen AS is de grootste distributeur van groenten en fruit in Noorwegen en brengt daarnaast ook vers gesneden producten, bloemen en planten, natuurlijke dranken en on-the-go producten op de markt. De groep heeft een marktaandeel van maar liefst 70% en levert aan twee van de drie grote retailers in het land, met name Retaingruppen, bekend onder het merk Rema, en Norgesgruppen, dat supermarktketens als Kiwi, Meny en Spar in de portefeuille heeft. Op bezoek in het hoofdkantoor van BAMA in Oslo spreken we over de versmarkt in het meest westelijke Scandinavische land.
Het hoofdkantoor van BAMA in Oslo
Hoewel het bedrijf eind 19de eeuw werd opgericht als houthandel, begon de stichter, Christian Matthiessen, als een van de eersten in Europa in 1905 bananen te importeren. Vandaar ook de naam van het bedrijf: een combinatie tussen het eerste importproduct en de oprichter. Bananenimport bleef overigens de kernactiviteit tot in de jaren '60, waarna het assortiment groenten en fruit geleidelijk werd uitgebreid. Vandaag de dag heeft de onderneming een omzet van zo'n 1,9 miljard euro, heeft het distributiecentra, pakstations en snijderijen over heel Noorwegen, levert het jaarlijks circa 500.000 ton AGF aan retailers, horeca en foodservice en stelt het 3.100 mensen te werk, waarvan 810 ook in filialen in het buitenland, met name in de andere Scandinavische landen. Ook Nature's Pride, de exotenspecialist in Nederland, is voor 99% eigendom van BAMA.
Gelijke prijzen in het hele land
Ook in het dunbevolkte noorden van het land, waar minder dan een half miljoen mensen wonen, levert het bedrijf aan de supermarkten. "De prijzen zijn er in de verkooppunten dezelfde als in het zuidelijke deel en in Oslo, ondanks de hogere transportkosten", vertelt Petter Henrik Gathen, inkoopmanager bij BAMA. "De kosten worden als het ware verdeeld, zodat de mensen in het noorden niet dieper in de buidel hoeven te tasten om in hun levensonderhoud te voorzien. Dit is een deel overheidsbeleid – de overheid wil dat Noren overal in het land kunnen wonen en voorziet onder meer in subsidies voor huisvesting in het hoge noorden of in dunbevolkte gebieden –, maar ook de private ondernemingen volgen die filosofie en drukken de kosten. Omdat de consumptie per capita van bepaalde producten behoorlijk hoog is en we een groot marktaandeel hebben, zijn wij goed gepositioneerd om die lijn aan te houden."
Het distributiecentrum in Oslo
Traditionele Noren
De afzet aan de retail – goed voor het gros van de inkomsten van deze distributeur – is na een steile opmars in coronatijd weer naar het gebruikelijke niveau afgedaald en daarna stabiel gebleven. Er is volgens Tobias Nord, Business Development Manager bij BAMA, bijvoorbeeld geen marktaandeel weggevallen ten voordele van maaltijdbox-bezorgers. "Ook retailers bieden convenienceproducten aan en bovendien zijn er in ons land nog heel veel buurtwinkels, die een geduchte concurrentie vormen voor dergelijke bezorgdiensten. Vorig jaar lag het gemiddelde winkelbezoek in Noorwegen op 4,2 per week. Dat is ontzettend hoog. Noren zijn daar nog heel traditioneel in, net zoals ze zeer gehecht zijn aan de gebruikelijke merken."
Inkoopmanager Petter Henrik Gathen
Lokale teelt is populair, maar beperkt
BAMA probeert waar mogelijk groenten en fruit van Noorse bodem te leveren aan zijn klanten, hetzij seizoensproducten, hetzij producten uit de lange bewaring zoals aardappelen of wortelen. 37% van de AGF die het levert is in eigen land geteeld. "Ook de consument heeft een voorkeur voor lokale groenten en fruit, en tijdens het Noorse seizoen is ons aandeel van lokaal geteelde producten zelfs 90 procent. Ondanks het koude klimaat streven we ernaar om het aandeel Noorse producten de komende jaren te verhogen naar 50 procent. Het belangrijkste doel is echter om de algehele consumptie van groenten en fruit te verhogen", aldus Pia Gulbrandsen, CCO bij BAMA.
Als we een vergelijking maken met de teelt in België, een land met ongeveer dubbel zoveel inwoners als Noorwegen en met iets meer teeltopties, wordt duidelijk dat de Noorse oogst van groenten en fruit eerder beperkt is. Zo klokte volgens gegevens van Faostat de Noorse oogst van aardappelen in 2022 af op 376.400 ton tegenover 3.577.730 ton in België (10% van de Belgische oogst). Noorwegen oogstte 23.127 ton uien (14% t.o.v. België), 10.780 ton bloemkool en broccoli (8%), 13.562 ton tomaten (5%), 17.077 ton appelen (7%) en 7.052 ton aardbeien (14%). Verhoudingsgewijs oogstte het daarentegen meer frambozen (1.903 ton tegenover 2.040 ton in België), rode bessen (534 ton tegenover 790 ton) en komkommers (21.709 ton tegenover 34.920 ton).
Hoofd communicatie Pia Gulbrandsen
Consumptie aanzwengelen
Een kanttekening hierbij is natuurlijk dat België zich in de teelt van veel van deze producten gespecialiseerd heeft met als doel een netto-exporteur te zijn. "In bepaalde producten zijn we bijna zelfvoorzienend of zullen we het worden in de nabije toekomst", stelt Petter Henrik. "En als we de mensen ertoe kunnen aanzetten om meer groenten en fruit op het menu te zetten, dan zal er sowieso ook meer consumptie zijn van binnenlandse producten." Want ook daar kan Noorwegen best nog een inhaalslag maken, als we kijken naar cijfers vrijgegeven door World Population Review op basis van statistieken van Foastat. In 2020 bedroeg de jaarlijkse consumptie van fruit per capita er 74,3 kilo, ten opzichte van 93,2 kilo in België. Voor groenten vinden we respectievelijk 157,3 kilo en 230,6 kilo.
Niet alleen het klimaat zit de teelt van bepaalde groente- en fruitsoorten in de weg, ook de kostenstructuur weegt flink door. "Blauwe bessenteelt is hier niet haalbaar omdat het veel handenarbeid vereist. En met de hoge lonen in Noorwegen kunnen telers nooit concurrerend zijn tegenover importproduct uit bijvoorbeeld Nederland of Polen. Door de invoerrechten te verhogen poogt de overheid evenwel enkele teelten te beschermen, zoals aardappelen en sla, maar zelfs met een dergelijke douanemaatregel zou het blauwe bessentelers nog niet lukken rendabel te zijn", legt Tobias uit.
Havens van Oslo en Rotterdam
Noorwegen importeert bijgevolg veel groenten en fruit. Het doet dat onder meer uit andere Europese landen – citrus en kasgroenten uit Spanje, appelen uit Polen, sla uit Italië, etc. –, maar ook uit Afrika en Zuid-Amerika. "Om de kostprijs van de logistiek te drukken en de producten zo vers mogelijk aan de klanten te kunnen leveren, verkiezen we, indien mogelijk, de containers in de haven van Oslo te ontvangen. Een deel van de ladingen bereikt ons ook via Rotterdam, vooral de deelladingen en het fruit dat nog eerst in Nederland wordt gerijpt. Dat is bijvoorbeeld het geval met onze ready-to-eat avocado's van Nature's Pride, dat naast deze topper ook andere exotische producten voor ons beheert, zoals mango's, chilipepers en peulvruchten", vertelt Pia.
Israël, Egypte en Marokko
Israël is gedurende vele jaren een belangrijke regio geweest voor BAMA , bijvoorbeeld voor aardappelen in het tussenseizoen. "BAMA voldoet aan de wettelijke vereisten en de huidige aanbevelingen van de Noorse autoriteiten met betrekking tot handel in goederen uit Israël. Na een uitgebreide beoordeling hebben we ervoor gekozen om de verkoop van producten uit Israël in het komende seizoen niet te plannen. In onze evaluatie hebben we met name de nadruk gelegd op de verantwoordelijkheid om voorzichtig te zijn vanwege de aanhoudende oorlog, maar er zijn evengoed uitdagingen met betrekking tot reisadviezen die het voor ons moeilijk maken om leveranciers te bezoeken", aldus Pia.
De volumes uit Israël worden gelost in de Sloveense haven van Koper en van daaruit met vrachtwagens naar Noorwegen vervoerd. Deze logistieke beweging geldt ook voor de import uit Egypte. "Daar kopen we pitloze druiven, citrus en zelfs sla uit de buitenteelt. Toch zien we er ook steeds meer investeringen in kassen. In december gaan we er weer naartoe voor prospectie. Egypte is aan een stevige opmars bezig, maar ook Marokko is een herkomst waar we de voorbije jaren ons oog op hebben laten vallen, met name voor tomaten. In feite zijn we steeds op zoek naar nieuwe teeltlanden", geeft de Business Development Manager aan.
De import gebeurt ofwel door aankoop rechtstreeks bij telers ofwel via tussenhandelaren. "Zo hebben we in Spanje tussenhandelaren nodig die het aanbod voor ons kunnen bundelen. Toch proberen we zoveel mogelijk zelf de controle te houden over alle aspecten van de keten. Daarvoor zorgt een team van een tiental personen dat de wereld afreist en bezoeken aflegt bij telers en pakstations", legt de inkoopmanager uit.
Weinig biologisch, veel plastic
Terwijl de biologische consumptie niet doorbreekt in Noorwegen – in 2016 was het aandeel 3%, sindsdien is het zelfs teruggelopen tot 1,6% en beperkt het zich grotendeels tot wortelen, appelen, citroenen en limes, zo stelt Petter Henrik – zit de groeimarge volgens de inkoopmanager vooral in de conveniencecategorie. "In het voorgesneden en kant-en-klare segment kan er nog fors vooruitgang worden geboekt. Ik vermoed dat het voorgesneden fruit een nog belangrijkere categorie gaat worden dan het ready-to-eat fruit, een concept dat precies op vraag van BAMA in 2005 door Shawn Harris van Nature's Pride is gecreëerd."
Convenienceproducten worden per definitie verpakt, al zie je in de Noorse supermarkten ook het verse fruit vaak verpakt in plastic. "Het debat over welke verpakking het meest milieuvriendelijk is, woedt nog volop. Zo is plastic in sommige gevallen zelfs de beste optie. Denk maar aan komkommers. Onderzoek toont dat de voedselverspilling bij die groente veel groter zijn zonder folie. Ook hygiëne is een sterk argument pro packaging. In deze kwestie volgen we heel van nabij de discussie die in de EU gaande is en we proberen de Noorse regelgeving te beïnvloeden waar we zien dat het belangrijk is voor de houdbaarheid van de producten. Zoals in elke schakel van de keten zijn we ook hier steeds op zoek de beste oplossing", besluit Pia.
Voor meer informatie:
Pia Gulbrandsen (CCO)
BAMA Gruppen AS
40 Nedre Kalbakkvei
1081 Oslo (Noorwegen)
Tel: +47 22 88 05 00
[email protected]
www.bama.no