Tholen - Een geringere productbeschikbaarheid is geen incident, maar een trend. Een kans voor telers om de machtsbalans in de keten te veranderen en betere marges uit te onderhandelen, zei Cindy van Rijswick gisteren op het Symposium Productbeschikbaarheid. Niet langer vanzelfsprekend. Dit staat op gespannen voet met de focus van retail. Want het supermarktlandschap staat er niet goed voor, zo liet hoogleraar Laurens Sloot zien. De winstgevendheid van supermarkten, met name bij Aldi en Jumbo, staat stevig onder druk.
Laurens Sloot, EFMI Business School en hoogleraar ondernemerschap en detailhandel
Laurens Sloot, hoogleraar ondernemerschap en detailhandel en eigenaar van EFMI Business School sloot het congres af met een inkijkje in de dynamiek van de huidige foodretail en de strategische keuzes die bedrijven moeten maken om relevant te blijven in een competitieve markt.
De foodretail is onlosmakelijk verbonden met de inkomensverdeling in de samenleving. Sloot benadrukt dat ongeveer twee derde van de bevolking een gemiddeld of lager inkomen heeft, wat een belangrijke invloed heeft op het koopgedrag. De bulk van de consumenten zit in het midden van de 'bell curve', waar de vraag naar producten groot is, maar de concurrentie hevig. Winnaars zijn momenteel Lidl, Dirk, Nettorama, Vomar en Boni. Aldi en Jumbo, maar ook Plus en Spar hebben het moeilijk.
Bron: EFMI
Kijkend naar de ontwikkeling van de EBIT-marge van supermarktorganisaties, ziet EFMI dat deze de afgelopen jaren sterk zijn afgenomen, van een ongewogen gemiddelde van 3,1% naar 1,5%. "Winstgevendheid van supermarkten staat stevig onder druk en is onvoldoende om investeringen te kunnen doen", zei hij. AGF zorgde altijd voor goede marges voor supermarkten, maar ook daar ziet Sloot de laatste jaren een afname in winstgevendheid door hevige concurrentie van met name Lidl die met een klein assortiment, hoge omloopsnelheid en lage prijzen van AGF een zeer sterke concurrent is geworden.
Het is een vol concurrentieveld in het food- en retaillandschap en door inflatie zijn consumenten massaal gaan downtraden. Via inkoopallianties proberen supermarkten het gevecht aan te gaan met leveranciers voor lagere prijzen.
Bron: EFMI
Impact van inflatie en consumentengedrag
De inflatie heeft sinds 2022 aanzienlijke invloed op de prijzen van levensmiddelen, die met 8% zijn gestegen. Dit heeft geleid tot prijsbewuster consumentengedrag. "Mensen zijn kritischer geworden over wat ze kopen en volgen aanbiedingen meer dan ooit tevoren," zegt Sloot. Dit is duidelijk te zien in de toename van promogedreven kopers in Nederland, waarbij het percentage is gestegen van 25% naar 43% van de consumenten. Dit heeft direct gevolg voor Jumbo, die zich juist richt op 'every day low pricing'. Kleinere supermarktketens zoals Spar worstelen met de gevolgen van de stijgende kosten. "De klap voor kleinere supermarktketens is groot, vooral nu tabaksverkopen zijn weggevallen," legt Sloot uit.
Toekomst van de foodretail
Wat betreft de toekomst van de retail, Sloot wijst op de veranderende marktomstandigheden. De hoge inflatiejaren lijken voorbij te zijn, maar de impact van de recente prijsstijgingen blijft voelbaar. Hij verwacht dat de economie zich langzaam zal herstellen, waardoor consumenten weer meer vertrouwen krijgen in de markt.
In zijn outlook naar 2025 gaf Sloot aan dat grote overnames voorlopig voorbij lijken. Albert Heijn heeft de middelen, maar zo'n groot marktaandeel dat overnemen van ACM waarschijnlijk niet is toegestaan. PLUS en Jumbo hebben interne uitdagingen om te overwinnen.
Hij ziet drie kansrijke concepten in de Nederlandse markt. De KISS-formulie: keep it smple & stubid, een eenvoudige winkel die voordeel biedt aan de consument. De technology-driven service, zoals Albert Heijn, een formule aangestuurd door data, mechanisering en robotisering, AI en met een compleet assortiment. En de community-driven service, zoals PLUS, een slimme, centraal gedreven formule met een onderscheidend lokaal karakter en een personal touch.
Reinier van den Berg, meteoroloog en weerman
Klimaatverandering uit zich in extremen
Weerman en meteoroloog Reinier van den Berg gaf een dieper inzicht in de effecten van klimaatverandering op de agrisector. Deze uiten zich vooral in extreme weersomstandigheden: "Klimaatopwarming uit zich vooral in extremen. Het wordt natter, heter, droger, extreem koud kan ook voorkomen."
Van den Berg merkt op dat extreem weer zowel in het verleden als in het heden voorkomt, maar nu vaker en ernstiger. "Extreme neerslag kan tot wel negen keer zoveel voorkomen als voorheen," zegt hij. In Nederland is de intensiteit van extreme neerslag inmiddels verdubbeld. Zelfs hagel is een probleem geworden: "Hagel is nu groter, door de hogere temperaturen in de atmosfeer. Bij een bepaalde temperatuur, zoals we recent zagen, kunnen we hagelstenen hebben ter grootte van tennisballen."
Deze veranderingen hebben directe gevolgen voor de land- en tuinbouw. De uitdaging ligt in het ontwikkelen van teelttechnieken die efficiënter zijn en beter bestand tegen de extreme weersomstandigheden, zoals te veel of te weinig water. "We moeten innovaties doorvoeren zodat gewassen beter bestand zijn tegen droogte en wateroverlast," voegt hij toe.
Gletsjers smelten en zeespiegelstijging
Naast de lokale gevolgen van extreem weer, heeft klimaatverandering ook een mondiaal effect, met de versnelde smelting van gletsjers. "De gletsjer van Fellaria is in vijf jaar tijd met 33 meter geslonken, wat neerkomt op het volume van een flat van acht verdiepingen hoog," legt Van den Berg uit. Het smeltwater komt in de oceaan terecht, wat wereldwijd leidt tot een stijgende zeespiegel. In Nederland betekent dit dat de zeespiegel met 25 cm stijgt, en volgens de laatste prognoses kan deze zelfs tot 1 meter stijgen.
Bodemdaling en verzilting
Daarnaast zakt Nederland langzaam, door bodemdaling, waardoor het land gevoeliger wordt voor verzilting. Van den Berg waarschuwt dat als de gletsjers ophouden met bestaan, de druk op rivieren zoals de Rijn zal afnemen, wat extra problemen kan veroorzaken. "Waterkwaliteit en -kwantiteit worden snel belangrijke agendapunten. We moeten nadenken over de beschikbaarheid van zoet water," zegt hij. Innovaties zoals ondergrondse wateropslag kunnen hierbij een cruciale rol spelen.
Ecologische impact en ziektedruk
De ecologie verandert eveneens. Door klimaatverandering verschuiven schimmels, bacteriën en virussen van Zuid-Europa naar Noord-Europa. Van den Berg stelt dat deze verandering de druk op gewassen verhoogt, wat betekent dat gewasbeschermingsmiddelen wellicht minder effectief zullen zijn. "Schimmel- en ziektedruk nemen eerder toe dan af door de opwarming," waarschuwt hij.
Innovatie en oplossingen
Van den Berg benadrukt dat we niet zonder meer kunnen afwachten. Innovatie is cruciaal. Hij wijst op de voordelen van genetische veredeling, CRISPR-technologie en verbeterde teelttechnieken. Hij ziet ook de kansen in de circulaire economie en CO₂-reductie. "Er moet veel geïnvesteerd worden in innovatieve oplossingen om CO₂ op te slaan, dat betekent meer natuur, maar ook bijvoorbeeld zoals biobased bouwen. Hij benadrukt dat we de puzzel moeten leggen, want er is geen plan B. De impact van klimaatverandering is onbetaalbaar en onvoorspelbaar.
Marianne van Keep, Verstegen
Van het vermijden van schade naar het actief doen van goed
Marianne van Keep, Chief Sustainability Officer bij Verstegen Spices & Sauces, heeft de missie om duurzaamheid in het hart van het bedrijf te integreren. Ze legt uit dat het bedrijf zich niet alleen richt op het verminderen van schade, maar actief werkt aan het doen van goed: "Bij Verstegen streven we naar 'doing good' in plaats van 'doing no harm'." Dit motto drijft hun inspanningen in de wereld van kruiden en specerijen, waar het bedrijf zowel de ecologische voetafdruk als de maatschappelijke impact wil verkleinen. "We hebben ambitieuze doelen gesteld, zoals klimaatneutraal worden in 2033." Het bedrijf is al ver gevorderd met de elektrificatie van zijn processen.
Regeneratieve landbouw
Met een breed assortiment van meer dan 800 producten, waarvan 300 kruiden en specerijen, heeft Verstegen ambitieuze plannen om tegen 2025 25% van zijn producten te betrekken bij regeneratieve landbouw. Het einddoel is om in 2035 100% van de producten op een regeneratieve manier te betrekken. Verstegen sourcet in landen zoals Indonesië, India, Costa Rica en Nigeria waar ze programma's opzet die regeneratieve landbouw ondersteunen. Dit heeft al geleid tot succesvolle initiatieven, zoals het voedselbos op Bangka Island in Indonesië. Het bedrijf stimuleert niet alleen duurzame landbouwmethoden, maar biedt ook een premie aan boeren voor het leveren van hogere kwaliteit en het investeren in onderwijs en duurzame praktijken. Van Keep benadrukt: "Door geen winstmaximalisatie te doen, maar liever een premium te betalen voor de telers, creëren we waarde op lange termijn zonder de prijzen voor de consument te verhogen."
Transparantie en traceerbaarheid
Een van de belangrijkste pijlers van Verstegen's duurzaamheidsstrategie is transparantie in de keten. Van Keep: "De keten moet zo kort en transparant mogelijk zijn. Hoe zit de keten in elkaar en wat voegen we toe? Onze klanten moeten weten waar hun producten vandaan komen." Blockchaintechnologie speelt hierbij een cruciale rol. Verstegen maakt gebruik van blockchain om de traceerbaarheid van producten te waarborgen, wat zowel de kwaliteit als de leefomstandigheden van de boeren en telers ten goede komt.
Het symposium werd door ruim 100 deelnemers bezocht
Klik hier voor deel 1 van het Symposium Productbeschikbaarheid. Niet langer vanzelfsprekend