Het jaar 2024 was een uitdagend jaar voor de horeca- en recreatiesector, met veel tegenvallers. Slecht weer zorgde ervoor dat consumenten vaker thuisbleven dan naar een restaurant of café gingen. Daarnaast kregen fastfoodbedrijven te maken met prijsstijgingen, die resulteerden in een afnemend volume. De combinatie van gestegen kosten en lagere marges drukte de winstgevendheid in de sector. Voor 2025 worden beperkte verbeteringen verwacht, met een lichte stijging van het volume door de koopkrachtstijging van consumenten. De marges blijven echter een uitdaging, zo schrijft de Rabobank.
Slecht eerste halfjaar bepalend voor heel 2024
Nadat de sector in 2022 en 2023 sterk en misschien wel sneller dan verwacht was hersteld van de coronaperiode, is 2024 letterlijk en figuurlijk in het water gevallen. Het slechte weer zorgde ervoor dat minder gasten de horeca- en recreatiesector wisten te vinden. Vooral in het tweede kwartaal was het erg nat. Het slechte weer zorgde voor een afname van het volume ten opzichte van vorig jaar. De impact was zo groot, dat die de rest van het jaar voelbaar bleef. Er wordt verwacht dat het volume in de laatste weken van 2024 niet meer groeit.
De kosten voor ondernemers bleven ook in 2024 een uitdaging. Hoewel de omzet door de prijsstijgingen is gegroeid, stegen de kosten voor ondernemers sneller. Dit betekent dat de marge is gedaald.
Voor 2025 wordt er een positiever beeld verwacht. Door de koopkrachtstijging bij de consument zullen de volumes beperkt toenemen. De verwachting is dat er over de gehele sector een beperkte groei van 1,5% gaat zijn. De omzet neemt waarschijnlijk nog meer toe, doordat de prijzen verder stijgen. Hier volgen de verwachtingen voor de diverse subsectoren.
Restaurants
De volumes nemen waarschijnlijk in 2025 iets toe als gevolg van de eerder genoemde koopkrachtstijging bij de consument. De prijzen stijgen verder. De verwachting is een omzetstijging van 3%. De grootste uitdaging voor ondernemers blijft de kostenbeheersing om voldoende marge te blijven maken.
Fastfoodsector
De fastfoodsector lijkt van alle subsectoren binnen horeca en recreatie het meest last te hebben van de inflatie. Prijsstijgingen zijn doorgevoerd, maar volumes blijven achter. Al vanaf het tweede kwartaal van 2023 dalen de volumes in deze subsector. Er wordt verwacht dat dit beeld in 2025 doorzet en dat winstgevendheid onder druk blijft staan. De omzetstijging in 2025 is naar verwachting zeer beperkt.
Cafés
Cafés hebben er traditiegetrouw relatief veel last van als de economie hapert. Hoewel de koopkracht en consumptie stijgen, wordt het voor veel cafés in 2025 lastig om de omzet te verhogen. De verwachting is een minimale omzetgroei van 1,5%.
Hotels
Na een recordjaar in 2023 was 2024 minder succesvol. Dit komt deels door het slechte weer. Doordat consumenten steeds korter van tevoren een hotelkamer boeken, kan het effect van het weer groter zijn. Ook zijn de kamerprijzen in 2024 gedaald. Voor 2025 wordt een omzetstijging van ongeveer 3% verwacht.
Campings en vakantieparken
Door de regenval in mei en juni zien we dat de bezetting lager ligt dan in 2023. Doordat de zomerperiode en de nazomer een beter beeld lieten zien, nam het aantal overnachtingen op vakantieparken en campings beperkt toe. Voor 2025 wordt een stabiel beeld verwacht, met een omzetstijging van ongeveer 2%.
Dagrecreatie
De dagrecreatiesector onderscheidt zich positief door een betere prestatie dan de andere subsectoren. Die lag in alle maanden hoger dan in 2023. Met name voor de binnenrecreatie was het relatief slechte weer gunstig. Voor 2025 wordt een omzetstijging van 3% verwacht.
Aantal overnachtingen in Nederland neemt nog steeds toe, maar btw-verhoging heeft effect
Het aantal overnachtingen in Nederland is sinds 2012 met bijna 53% gestegen. In 2012 waren er in Nederland nog 93 miljoen overnachtingen, maar dat is sindsdien gestegen naar ruim 142 miljoen. Die groei komt vooral door het aantal toeristen. In 2012 was het aantal Nederlandse gasten in logiesaccomodaties ruim 68% en het aantal overnachtingen van toeristen 32%. In 2024 zijn die verhoudingen gewijzigd naar respectievelijk 58% en 42%.
Het aantal overnachtingen groeide niet overal in Nederland even snel (zie figuur 1). We zien dat specifiek de provincies Noord-Holland, Zuid-Holland en Zeeland sinds 2012 relatief snel groeiden met percentages boven de 65%. De provincies Noord-Brabant, Groningen, Limburg en Drenthe lieten een groei van 30% of lager zien. Bijzonder is dat dit provincies zijn met een grensregio, waardoor zij potentieel meer impact zullen voelen van de btw-verhoging.
Figuur 1: Totaal logiesaccommodaties
Btw-verhoging werpt logiesaccommodaties terug in de tijd
Met de geplande btw-verhoging naar 21% voor 2026 neemt het aantal overnachtingen naar verwachting af. Uit onderzoek dat de overheid heeft laten uitvoeren, blijkt dat het aantal overnachtingen in Nederland met 6,75% afneemt als het btw-tarief wordt verhoogd. Wanneer we teruggaan tot het jaar 2012, is er slechts 1 jaar geweest waarbij de groei van het aantal overnachtingen hoger lag dan 6,75%. Dit was in het recordjaar 2023. In 2024 wordt een beperkte groei verwacht van 2,7%.
Uitgaande van het recordjaar 2023, verminderd door de campingovernachtingen (deze vallen buiten de btw-verhoging), neemt het aantal overnachtingen met bijna 7,7 miljoen af. In de markt wordt uitgegaan van ongeveer 5 miljoen minder overnachtingen (bron KHN). Daarmee komt het aantal uit op hetzelfde als dat van 2022. Aangezien de groei over het algemeen kleiner is dan 6,75%, wordt verwacht dat het aantal overnachtingen teruggaat naar het niveau van meer dan 1 jaar terug.
De teruggang in het aantal overnachtingen zal een negatief effect hebben op de winstgevendheid van bedrijven in de logiessector. Het gevolg daarvan is minder investeringen in kwaliteit en verduurzaming.
Aantal faillissementen blijft hoog
Het aantal faillissementen stijgt nog steeds en staat tot en met het derde kwartaal op 292. Dat is relatief hoog ten opzichte van de afgelopen jaren. Alleen van 2011 tot en met 2013 lag het aantal hoger (zie figuur 2). Dat het aantal faillissementen nu toeneemt, ligt in de lijn van de verwachtingen en volgt op een periode van relatief weinig faillissementen.
Figuur 2: aantal faillissementen
De sector kampt met nog meer uitdagingen. Zo is er zichtbaar dat de kostenstijgingen niet volledig doorgerekend kunnen worden aan de gasten, wat een druk legt op de marges van de bedrijven. Ook speelt de coronaperiode een rol. De bedrijven die net voor de lockdowns zijn gestart, hebben nu relatief hoge (belasting)schulden die terugbetaald moeten worden.
Naast het aantal faillissementen neemt ook het aantal stoppers nog steeds toe. Dat zorgt ervoor dat op dit moment in het straatbeeld minder horeca te zien is. Voor 2025 wordt een vergelijkbaar beeld verwacht, met opnieuw een relatief hoog aantal faillissementen.
Personeel minder grote belemmering
Personeelstekorten in de horeca- en recreatiesector zijn inmiddels normaal. Maar er is nu wel een verbetering zichtbaar. Het aantal werknemers in de sector groeit harder dan in de totale arbeidsmarkt. In 2023 steeg het aantal banen in de sector naar ruim 733.000. Het aantal parttime-banen in de sector is met 59% hoog, ten opzichte van 39% in de totale arbeidsmarkt.
Dat het aantal werknemers in de sector toeneemt is ook terug te zien in de conjunctuurenquête van CBS. Daarin geeft 41% van de ondernemers aan personeel als belemmering te zien. Een jaar geleden was dit nog ruim 55%. Hoewel deze daling ten opzichte van 2023 positief is, zijn er ondernemers dit nog altijd moeilijk vinden. In 2017 gaf bijvoorbeeld 'slechts' 21,6% van de ondernemers aan dat personeelstekorten een belemmering was.
Verbetering van koopkracht en volume in 2025
Het afgelopen jaar was dus op veel vlakken een uitdagend jaar voor de horeca- en recreatiesector. Het slechte weer in het voorjaar, waardoor de horeca minder gasten trok, bleef de rest van 2024 voelbaar. Prijsstijgingen zorgden daarnaast voor een afnemend volume.
Het beeld in 2025 wordt naar verwachting in grote lijnen hetzelfde. Een verbetering van de koopkracht zorgt voor een kleine stijging van het volume, maar het blijft uitdagend om de marges op niveau te houden.
Bron: Rabobank