De arbeidsmarkt in Nederland kan door AI ingrijpender worden veranderd dan die in de landen om ons heen, blijkt uit een onderzoek van ING. De recente snelle groei van banen is vooral geconcentreerd in beroepen die veel potentie hebben om door AI productiever te worden. Bij succesvolle implementatie van AI biedt dat potentie voor snellere economische groei in Nederland, meer dan in landen om ons heen.
De Nederlandse economie is de afgelopen jaren sterker gegroeid dan omliggende landen, maar de productiviteitsgroei is vertraagd en was tijdens de energiecrisis zelfs negatief. In een al krappe arbeidsmarkt waren relatief veel mensen nodig om deze groei te realiseren. Kunstmatige intelligentie (AI), vooral generatieve AI (Gen AI), zal naar verwachting een grote impact hebben op productiviteit, mede door snelle technologische ontwikkelingen zoals DeepSeek.
AI wordt in verschillende sectoren al toegepast en kan de arbeidsmarkt de komende jaren ingrijpend veranderen. De exacte invloed en timing blijven onzeker. Sommige traditionele banen zullen verdwijnen, terwijl AI in andere gevallen complementair zal zijn aan bestaande functies. Beide scenario's kunnen productiviteitsgroei stimuleren, maar het is onzeker of dit de arbeidsmarktkrapte vermindert. Sterkere economische groei door AI kan juist de vraag naar arbeid vergroten.
Deze analyse onderzoekt de potentiële impact van AI per beroep en hoe recente banengroei het AI-potentieel op de Nederlandse arbeidsmarkt beïnvloedt.
Hoe AI het werk van verschillende beroepen kan beïnvloeden verschilt flink
De vatbaarheid van beroepsgroepen voor AI-toepassingen wordt bepaald door de mate waarin taken door AI beïnvloed kunnen worden. Dit wordt gemeten aan de hand van blootstelling aan AI (hoeveel impact AI op een beroep heeft) en complementariteit (of AI taken overneemt of ondersteunt). Deze analyse bouwt voort op studies van Pizzinelli et al. (2023) en Felten et al. (2021).
Beroepen met een hoge score op beide indicatoren, zoals advocaten en doctoren, kunnen AI benutten om productiever te werken. Softwareontwikkelaars en accountants ervaren daarentegen meer concurrentie van AI, omdat veel taken geautomatiseerd kunnen worden. Beroepen in de bouw en horeca lijken minder impact te ondervinden. Over het algemeen zal AI eerder werk van midden- en hoogopgeleiden veranderen.
© ING
Nederland heeft een groter AI-potentieel dan omliggende landen. Hier kan 43% van de banen AI als aanvulling gebruiken, tegenover 39% in België en Frankrijk en 35% in Duitsland. De hoogopgeleide diensteneconomie biedt daarmee gunstige omstandigheden voor AI-adoptie. In Zuid-Europa, waar werkloosheid hoger is en minder banen door AI worden beïnvloed, kan de impact op de arbeidsmarkt groter en disruptiever zijn.
© INGNederland heeft meer banen met hoge AI impact dan gemiddeld in Europa
Banen waar AI veel impact op kan hebben zijn de afgelopen tijd sterk gegroeid in Nederland
De Nederlandse arbeidsmarkt heeft de afgelopen jaren sterke banengroei gekend, terwijl personeelstekorten toenamen en productiviteitsgroei zwak bleef of zelfs daalde. Hierdoor zijn zorgen over de impact van AI verschoven naar de hoop dat AI de arbeidsmarktkrapte kan verlichten en de productiviteit kan verbeteren. Hoewel AI zeker kan bijdragen aan productiviteitsgroei, is de invloed op het oplossen van arbeidsmarktkrapte onzeker.
De werkgelegenheid is vooral gegroeid in beroepen met een hoge blootstelling aan AI, vooral in functies waarbij AI ondersteunend werkt. Van de vijf snelst groeiende beroepsgroepen sinds 2019 hebben er vier een hoge AI-complementariteit, zoals specialisten in administratie, verkoop, marketing en leraren. Ook banen waarin AI taken kan vervangen, zoals softwareontwikkelaars en logistiekmedewerkers, zijn in aantal toegenomen. Ondertussen is het aantal banen met beperkte AI-blootstelling gedaald, wat de potentie voor productiviteitsgroei door AI vergroot.
© INGGroei in aantal banen sinds de pandemie voornamelijk in beroepsgroepen die door AI sneller kunnen werken
Nederland lijkt beter voorbereid op de implementatie van AI dan de omliggende landen
De implementatie van AI komt met uitdagingen, maar ook hier lijkt Nederland een voorsprong te hebben op landen om ons heen. In een ranking van het IMF – de AI Preparedness Index – scoort Nederland erg hoog. Dat komt bijvoorbeeld doordat Nederland een sterke digitale infrastructuur heeft, hoog scoort op innovatie en onderwijs en regulering. De benadering van het IMF is hoog over en geeft vooral aan dat de Nederlandse economie nieuwe technologie in potentie relatief makkelijk absorbeert.
© INGNederland volgens IMF beter voorbereid is op implementatie van AI dan andere landen
AI biedt Nederland meer productiviteitskansen, maar lost krapte niet op
De Nederlandse arbeidsmarkt kan in de toekomst meer productiviteitsgroei verwachten naarmate AI breder wordt toegepast. Dit biedt economische groeikansen, vooral gezien de zwakke productiviteitsgroei en krappe arbeidsmarkt. Voor duurzame welvaartsgroei is technologische vooruitgang essentieel.
Toch zal AI de arbeidsmarktkrapte waarschijnlijk niet oplossen. De extra economische waarde die AI creëert, leidt tot nieuwe banen en verhoogde vraag, zonder per se de structurele tekorten te verminderen. Bovendien blijft de implementatie van AI achter bij de technologische ontwikkeling, een wereldwijd fenomeen. In de publieke sector verloopt adoptie vaak trager door beperkingen zoals risicoaversie en beperkte middelen, zoals studies van Bruegel aantonen.
De potentie van AI voor de Nederlandse economie is groot en zelfs toegenomen ten opzichte van omliggende landen. De snelheid en mate waarin deze belofte wordt waargemaakt, blijft echter onzeker. Versnelde AI-adoptie kan helpen om de groeibarrières in de economie te doorbreken.
Bron: ING