Tholen - Het grondwitloofseizoen is inmiddels in volle gang in België. En waar het terugkerende thema eigenlijk elk jaar is dat de telers ouder worden en er steeds minder overblijven, is Tom Van Bael met zijn 39 jaar een uitzondering op deze regel. De gepassioneerde Brussels grondwitloofteler is met zijn handen in de grond opgegroeid. Met de opkomst van het hydrowitloof besloot zijn vader in de jaren '90 de teelt vaarwel te zeggen, maar 6 jaar geleden pakte Tom het toch weer op. De nodige uitdagingen ten spijt is hij blij de stap te hebben gemaakt. "Het bloed stroomt waar het niet gaan kan, dus ik wilde het gewoon graag weer oppakken", vertelt de teler van het gelijknamige grondwitloofbedrijf uit Haacht.
© Grondwitloof Van Bael
"Ondanks dat ik dus kort geleden weer gestart ben, heb ik eigenlijk nooit iets anders gekend", lacht Tom. "Brusselse grondwitloof zit al meer dan honderd jaar in onze familie. Ik ben er nu zes jaar geleden zelf mee begonnen, maar de teelt zit al vier generaties in onze familie. Mijn overgrootvader is ermee gestart, waarna mijn grootvader het over heeft genomen. Die had drie kinderen: mijn vader en twee ooms. De twee oudste zonen, waaronder mijn vader, werkten samen met mijn grootvader op het bedrijf, waar ze veeteelt en grondwitloof combineerden. In de jaren negentig was echter de opmars van de hydrocultuur in de streek rond Kampenhout. Veel telers schakelden toen over op hydrowitloof. In de supermarkten en op de veilingen werd daar geen onderscheid in gemaakt, waardoor de prijs kelderde. Met drie gezinnen konden ze er niet meer van leven, wat mijn vader heeft doen besluiten om te stoppen. Mijn grootvader en oom besloten wel verder te telen."
"Mijn vader is toen noodgedwongen instructeur zwaar vervoer geworden, maar zijn hart is altijd in de grondwitloofteelt blijven hangen", beschrijft hij. "Zelf heeft hij ook nooit de keuze overwogen om over te stappen op hydrocultuur. Daar zijn wij echt tegen. Wij telen nog altijd buiten, onder golfplaten, zoals honderd jaar geleden. Dat doen we puur omwille van de kwaliteit. We hebben een nieuwe loods gebouwd, maar daar ligt beton. Je zou daar wel grond kunnen aanbrengen om grondwitloof te trekken, maar in een loods heb je geen natuur: het regent er niet, vriest er niet, het leeft er niet, het ademt er niet. Buiten is dat anders. Voor ons is het simpel: ofwel Brussels grondwitloof, ofwel niets."
Dus toen Tom zes jaar geleden besloot de handschoen weer op te pakken, was er vrijwel gelijk enthousiasme in de familie. "Als kind hielp ik al mee met witloof kuisen en op het veld werken. Mijn ouders lieten me onkruid wieden, maar geen plantjes uitdunnen, want dan zou ik misschien de verkeerde hebben weggehaald. Zes jaar geleden zat ik aan de keukentafel bij mijn ouders en zei ik dat ik zelf wilde beginnen. Mijn grootouders hadden toen nog wat wortels liggen, een klein laagje van vijf à tien. Ik dacht: we hebben de ruimte, waarom niet? Zo zijn we begonnen, met een kruiwagen en een schop. Ik wilde het gewoon heel graag weer doen en besloot er weer in te springen. En zonder mijn vader had ik het niet weer kunnen doen."
© Grondwitloof Van Bael
Betrouwbare afzetpartners
Toch waren er uiteraard de nodige uitdagingen. "Het is hard werken en financieel niet altijd eenvoudig. Tot nieuwjaar is de prijs meestal goed, maar daarna zakt die vaak. De kosten blijven echter doorlopen: de teelt, gewasbescherming, pacht... Als je wortels meer kosten dan het witloof per kilo opbrengt, dan weet je hoe laat het is. Gelukkig hebben we nu veel thuisverkoop. In het begin was dat moeilijk. Mensen kenden ons niet en wisten niet wat voor kwaliteit we aanboden. Nu komen ze van heinde en verre."
"We hebben ook jaren aan een groothandel geleverd die verpakte voor Delhaize en Carrefour. Dat deden we vijf à zes jaar, maar de prijzen schommelden daar te sterk. Zij gingen met de veiling mee, waardoor ze natuurlijk niet het dubbele aan ons konden gaan betalen. Gelukkig hebben we inmiddels een nieuwe betrouwbare afzetpartner gevonden in versmarkt Cru, onderdeel van Colruyt. Bovendien is er zelfs een Nederlandse groothandel die ons witloof voor restaurants wil ophalen. Zij komen binnenkort langs voor een gesprek. Het moet natuurlijk wel haalbaar blijven. We kunnen geen 300 of 400 kilo per week leveren. We leveren al 400 tot 500 kilo per week aan Cru, waardoor we richting de 1000 kilo zouden gaan. Dan begint het op massaproductie te lijken, en dat willen we niet."
Verschil Brussels en Brabants grondwitloof
Tom vindt wel dat er vaak te weinig onderscheid wordt gemaakt tussen Brussels en Brabants grondwitloof. "De teelt is totaal anders. Brussels witloof groeit in dekgrond, met eigen selecties. De kroppen zijn misschien wat minder uniform en niet altijd perfect, maar de smaak is veel beter. Het is moeilijk te duiden, maar men weet het zodra ze het proeven. We verpakken het witloof zelf in kistjes of tomatenbakjes. Als we het naar een groothandel sturen, komt er nooit een label van 'Brussels grondwitloof' op. Het wordt dan automatisch als 'Brabants' verkocht. De enige manier om de naam 'Brussels' te behouden, is door het zelf te verpakken. Op de dozen die we leveren aan Cru staat wél een sticker met 'Brussels'."
© Grondwitloof Van Bael
Dit Brussels grondwitloof telen ze inmiddels op zo'n 3 hectare. "Momenteel hebben we drie hectare wortels, goed voor een 40 à 50 lagen witloof, dus in de winter werken we stevig door. Er zit enorm veel arbeid in. Niet alleen het tafelen van de wortels, maar ook het verzetten van de grond. Een partij van 8 bij 2 meter levert drie kubieke meter grond op die telkens moet worden verplaatst. Dat werk heb je bij Brabantse telers veel minder."
Meer zoete dan bittere witloof
Nu het huidige seizoen in volle gang is, betekent het dus ook alle hens aan dek. Desalniettemin is hij tevreden. "Dit seizoen ziet er goed uit voor ons. De wortels hebben deze zomer enorm veel zon gehad, waardoor er veel suikers in zitten. Dat zie je ook bij de suikerbieten: die hadden dit jaar uitzonderlijk hoge suikerwaarden. Dat zien we ook terug in de witloofwortels. Ze bevatten veel suikers, en dat is altijd positief. Ik vind zelfs dat het witloof dit seizoen nog wat zoeter smaakt dan andere jaren. Er zit ook weinig bitterheid in. Echt van mooie kwaliteit."
"Wat de vraag betreft: die blijft groot", legt hij uit. "Daar hebben we eigenlijk nooit problemen mee. Integendeel, er is juist steeds meer vraag, ook omdat er elk jaar weer telers stoppen. Vorig jaar heb ik bijvoorbeeld de thuisverkoop van een collega overgenomen die ermee ophield, een paar kilometers verderop. Zijn klanten zijn nu bij ons terechtgekomen. Die mensen willen gewoon zeker zijn dat er witloof beschikbaar is. Als ze één of twee keer langskomen en er is niets, dan komen ze daarna natuurlijk niet meer terug. Daarom proberen we altijd voldoende voorraad te hebben."
© Grondwitloof Van Bael
Grondwitloof prominenter
Ondanks de aanhoudende vraag kan de promotie vanuit instanties wel wat beter aangepakt worden, stelt Tom. "Ik vind dat er meer promotie moet komen voor Brussels grondwitloof. Er zijn wel initiatieven, zoals de Week van het Witloof in februari, maar dat gaat over witloof in het algemeen. Er zou meer aandacht moeten zijn voor de seizoensgebonden, traditionele grondwitloofteelt. Mensen moeten weer leren eten volgens het seizoen. In de zomer hoort er geen witloof in de winkel te liggen, net zoals er dan ook geen witte asperges zijn."
"Bovendien ligt Brussels grondwitloof in de supermarkt soms aan 16 tot 18 euro per kilo, terwijl hydrowitloof 3 à 4 euro kost. Dan begrijp ik dat jonge gezinnen voor de goedkopere optie kiezen. Bij onze thuisverkoop zie ik vooral klanten van vijftig of zestig jaar. Mensen die kwaliteit waarderen, maar het ook kunnen betalen. Toch zou het mooi zijn als het prijsverschil kleiner werd. Wij vragen het hele jaar door een vaste, eerlijke prijs. Niet de hoogste, niet de laagste. Op de veiling kan de prijs soms stijgen tot 9 of 10 euro per kilo, maar wij verhogen onze prijs niet mee. We willen eerlijk blijven tegenover onze vaste klanten."
Meer dan waard
Ondanks die uitdagingen gaat hij ook niet mee in de angst dat er over een aantal jaar geen grondwitloof meer zal zijn. "Wij stoppen zeker niet. We hebben een vaste afzet en trouwe klanten, en zolang de kwaliteit goed blijft, zie ik het rooskleurig in. Natuurlijk is er stress. Elke week moet er witloof klaar zijn, zeker als je levert aan winkels. En buiten telen maakt ons kwetsbaarder voor het weer. Als het sneeuwt of vriest, moeten we met plastic afdekken en extra verwarmen, want het koude water moet ook op temperatuur komen. In een loods is dat allemaal eenvoudiger, maar daar hoort het voor mij niet thuis. Het is zwaar werk, maar het blijft het meer dan waard."
© Grondwitloof Van Bael
Voor meer informatie:
Tom Van Bael
Grondwitloof Van Bael
Damweg 29,
3150 Haacht, België
+32 4 971 812 97
[email protected]
www.grondwitloofvanbael.be
